Łączna liczba wyświetleń

poniedziałek, 26 października 2015

Pieśń Debory - cz.2.


Pieśń emanuje niezwykłą gwałtownością uczuć, takich jak: upojenie zwycięstwem, uwielbienie i wdzięczność dla Jahwe, ale także pogarda, nienawiść dla nieprzyjaciół oraz sarkazm wobec zwyciężonych.[1]

1.      Nawiązania 

a)     paralela w NT

Prawdopodobnie autor biblijny pragnął wzbudzić w sercach Izraelitów wiarę, nadzieję i radość, stąd pieśń uwielbienia wzywająca do błogosławienia Boga za dokonane zwycięstwo. Podobnie w Ewangelii według św. Łukasza (Łk 1,46n), po ogłoszeniu obecności Boga w świecie Matka Zbawiciela intonuje modlitwę – Magnificat (Wielbi dusza moja Pana…).

b)     w tradycji żydowskiej

W tradycji żydowskiej Debora jest uznawana za prorokinię, która sprawowała sądy pod gołym niebem, by nie musiała przebywać w domu sama z mężczyzną. Lappidot (jej mąż) jest utożsamiany z Barakiem (dowódcą wojsk izraelskich) lub człowiekiem mało znaczącym (trudniącym się wyrobem świec dla świątyni).
Nauczyciele Prawa uważają Deborę za zuchwałą ze względu na jej zachowanie: po pierwsze wezwała ona Baraka do siebie, zamiast udać się do niego do Kadesz; po drugie nazywa siebie matką w Izraelu.
Mimo to literacka Pieśń Debory jest uznawana za dzieło niezrównane.[2] 

2.      Podsumowanie i wnioski.

Rola Debory w historii Narodu Wybranego to dla Izraelitów znak obecności i cudownej interwencji ze strony Boga. Podobnie było w przypadkach, kiedy Najwyższy „przemawiał” do swego ludu głosem bądź czynem innych kobiet (nawet nierządnic czy cudzoziemek). Sama niewiasta, nawet gdy coś uczyniła dobrego dla Izraela, nie mogła powiedzieć, że dokonało się to jej mocą, że była silna (por. Łk 1,38: Oto ja służebnica Pańska…). U takich kobiet nie ma więc pychy. Wielokrotnie uznawano, że to Bóg przez nie działa realizując swe zamierzenia, objawiając dzięki kobiecie siebie – swoją moc i miłosierdzie.
Autorytet jaki posiadała Debora był powodem słów Baraka: Jeżeli ty pójdziesz ze mną, pójdę, lecz jeśli ty nie pójdziesz ze mną, nie pójdę (Sdz 4,8). Tymi słowami uznał ważność kobiety, jej znaczenie i gwarancję błogosławieństwa Bożego. Ze swym przekonaniem i wiarą wyruszył przeciwko Siserze (a wraz z nim Debora), tak że zwycięstwo stało się faktem.
Debora w Starym Testamencie najpełniej ilustruje prawdę, że poprzez słabość wspartą wiarą można zadziwić świat.[3] Pierwsze zwycięstwo pokoleń izraelskich dokonało się zatem dzięki nieprawdopodobnej łasce przypisywanej Bogu i inspiracji ze strony proroctwa kobiety. Izraelici widzieli w tym oznakę potęgi Jahwe[4]. Słusznym zatem wydaje się tytuł Debory: matka w Izraelu. To jej bowiem Izrael zawdzięczał życie.[5] Włączenie Pieśni Debory [do tekstu biblijnego] miało wzbudzić wiarę w późniejszych pokoleniach Izraela.[6]

3.      Ciekawostki; inspiracje.

a)     Izraelski moszaw[7] Dewora został nazwany na cześć Debory.[8]

b)     Zastosowanie w reologii[9]:

Perykopa: Góry się rozpłynęły od oblicza Pańskiego (Sdz 5,5) oznacza, że nawet skały mogą płynąć, jeżeli weźmiemy pod uwagę boską, a nie ludzką skalę czasu. Stąd powstała tzw. liczba Debory w reologii, czyli liczba podobieństwa. Im mniejsza liczba Debory, tym substancja jest bardziej płynna.

c)     Inspiracja w muzyce:

Postać Debory i zwycięstwo Baraka nad wojskami kananejskimi Jabina inspirowała wielu muzyków, stąd powstały m.in. dzieła, takie jak:
- oratorium Debora profetessa Guerrera G. Vignoliego;
- Debora I. Contiego (1734);
- dzieło sceniczne Debora e Sisera P. A. Guglielmiego (premiera 1788);
- oratorium Deborah G. F. Haendla (premiera 1733);
- oratorium wielkopiątkowe Deborah und Jahel G. J. Wernera;
- oratorium biblijne przeznaczone na czas liturgii pt. Déborah J. F. Lesueura (1828 z łacińskim tekstem zaczerpniętym z Wulgaty);
- kantata oratoryjna przeznaczona do celów liturgicznych pt. The Song of Deborah and Barak H. Blaira (ok. 1890);
- opery oparte na motywie Debory u Devin-Duiviera (1863) oraz J.B. Förstera (1893);
- opera Debora e Jaele I. Pizzettiego (premiera 1922).   

d)     W sztuce, w ikonografii Deborę przedstawiali m.in.: J. Syrlin St., S. de Bray czy L. Giordano.

e)     W literaturze Pieśń Debory zainspirowała:

- G. de Févre de la Broderie’a (Hymnes ecclesiastiques);
- M. K. Sarbiewskiego (zob. jego rozprawy o poetyce)
- W. Sierakowskiego (tekst kantaty Debora).[10]

Bibliografia:
1.      Bocian Martin, Leksykon postaci biblijnych, Wyd. Znak, Kraków 1995.
2.      Borzymińska Zofia, Żebrowski Rafał (oprac.), Polski słownik judaistyczny. Dzieje kultura, religie, ludzie, tom 1, Wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2003.
3.      Coogan M. D., Catholic Biblical Quarterly 40 (1978) 143─166.
4.      Katolicki komentarz biblijny, Pr. zb., Wyd. Vocatio, Warszawa 2001.
5.      Klimek Piotr, Debora, czyli wiara kobiety [w:] Idziemy nr 19 (400), 12 maja 2013 [za:] http://www.idziemy.pl/wiara/debora-czyli-wiara-kobiety/
6.      Langkammer Hugolin, Słownik biblijny, Wyd. Księgarnia św. Jacka, Katowice 1984.
7.      Lindars B., Bulletin of the John Rylands University Library of Manchester 65 (1983) 158─175.
8.      Majewski Marcin, O języku hebrajskim, cz. 2 [za:] https://sites.google.com/site/orygenesorgblog/Home/strefa-studentow/o-jzyku-hebrajskim-cz-2
9.      Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego. Komentarz katolicki i ekumeniczny na XXI wiek, Pr. zb., Wyd. Verbinum, Warszawa 2000.
10.  O’Connor M., Hebrew Verse Structure (Winona Lake, 1980).
11.  Ohler Annemarie, Postacie kobiet w Biblii, Wyd. WAM, Kraków 1996.
12.  Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, Wyd. Św. Paweł, Częstochowa 2008.
13.  Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, Wyd. Pallottinum, Wyd. IV, Poznań 1996.
14.  Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu z komentarzami Jana Pawła II, Wyd. M, Kraków 2014.
15.  Stolz F., Jahwes und Iseaels Kriege, Zuerich 1972.
16.  Taylor J. G., Journal for the Study of the Old Testament 23 (1982) 99─108.




[1] Majewski Marcin, O języku hebrajskim, cz. 2 [w:] https://sites.google.com/site/orygenesorgblog/Home/strefa-studentow/o-jzyku-hebrajskim-cz-2 - z dnia 24.10.2015

[2] Zob. Bocian Martin, Leksykon postaci biblijnych, Wyd. Znak, Kraków 1995, s. 110.

[3] Klimek Piotr, Debora, czyli wiara kobiety [za:] http://www.idziemy.pl/wiara/debora-czyli-wiara-kobiety/

[4] Ohler Annemarie, Postacie kobiet w Biblii, Wyd. WAM, Kraków 1996, s. 92.

[5] Tamże, s. 93.

[6] Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego. Komentarz katolicki i ekumeniczny na XXI wiek, Wyd. Verbinum, Warszawa 2000, s. 464, kol. 1.

[7] Osada, wioska.


[9] Reologia – dział mechaniki ośrodków ciągłych zajmujący się plastycznymi deformacjami–odkształceniami oraz płynięciem materiałów.


[10] Zob. Bocian Martin, Leksykon postaci biblijnych, Wyd. Znak, Kraków 1995, s. 110−111.

Pieśń Debory - cz.1.



1.   Pochodzenie tekstu.

Pieśń Debory jest uznawana za najstarszy fragment Biblii, a znajduje się w Sdz 5,1−31. Tekst pochodzi z ok. 1125 r. przed Chrystusem. Skomponował go nieznany autor, choć treść przypisuje się Deborze. Tekst uznawany jest za najpiękniejszą pieśń zwycięstwa w Starym Testamencie.
To jednocześnie jedna z najstarszych pieśni w literaturze światowej w ogóle. Jak napisał Jan Paweł II, Pieśń Debory to jedna z najpiękniejszych pieśni wojennych w całej starożytnej literaturze, nie tylko natchnionej.[1]
Opowiadanie o Deborze i Baraku, podane w podwójnej recenzji (4−5) ze względu na swój archaiczny charakter nie harmonizuje z całością. Niektórzy krytycy przypuszczają, że pochodzi ono z nie zachowanej Księgi wojen Pańskich.[2]

2.      Postać Debory.

W porównaniu z mężczyznami, niewiele kobiet opisano na kartach Biblii. W starożytności kobieta nie miała bowiem praktycznie żadnych praw. Jednakże wymienione w PŚ kobiety niejednokrotnie nabierają bardzo dużego znaczenia. Tak jest i w przypadku Debory.
Debora to imię pochodzenia hebrajskiego oznaczające pszczoła.
Debora żyła ok. 1200 r. przed Chrystusem. To postać ze Starego Testamentu. Debora była żoną Lappidota, pochodzącą z pokolenia Neftalego. To jedyna kobieta-sędzia[3] w Izraelu, prorokini, działająca przed okresem królestwa.
Prorok ST nie tylko rozstrzygał spory czy wyrokował kto jest winny, a kto niewinny. W ST prorokiem nazywano osobę bliską Bogu, szczególnie wrażliwą duchowo, bardzo wierzącą, gorąco się modlącą, uduchowioną, obdarzoną Bożym światłem, która tłumaczyła w sposób przekonujący wydarzenia (zwłaszcza bieżące) w świetle wiary. Takiej osobie ufano i przychodzono do niej jak do kogoś bardzo mądrego, szukając głosu i woli Boga. Prorok posiadał zatem autorytet i posłuch wśród ludu. Był kimś w rodzaju pośrednika, „tłumacza” Bożych tajemnic i zamysłów, wyrazicielem Najwyższego, który był obecny w życiu Izraela, całej w historii Narodu Wybranego.
Podobnie było w przypadku charyzmatycznej Debory. Jako prorokini rozpoznawała wolę Boga i Jego  działanie, rozumiejąc potrzebę utrzymywania stałej relacji ze Stwórcą poprzez wierność Jego nakazom (zawartym w Prawie Bożym). Debora prorokowała pod palmą (nazwaną jej imieniem) między Rama a Betel, gdzie schodzili się do niej Izraelici chcący poznać zamysły Boga.[4]

Pewnego dnia Debora przypomniała Barakowi[5] o nakazie Jahwe zachęcając go do zgromadzenia wojsk i wyruszenia w pole do walki przeciwko Siserze − wodzowi Kananejczyków, dowódcy armii króla Jabina z Chadzoru w Galilei, który przez 20 lat napastował Naród Wybrany (Sdz 4,4−14). Jednocześnie Debora dodawała odwagi wylęknionym i rozproszonym chłopom, aby się połączyli i stworzyli na nowo lud Jahwe.[6]
Pod wpływem proroczych słów Debory, mimo beznadziejnie słabych[7] wojowników z plemion Neftalego i Zabulona, Barak wyruszył z wiarą przeciwko wrogim wojskom Jabina. Świadcząc o mocy Jahwe, który nadal jest gotowy wstawić się za Izraelitami Debora „pokonała” otępienie uciśnionego ludu[8].
Zarówno Bóg, jak i pogoda[9] sprzyjały Barakowi i jego wojsku. Zdumiewające zwycięstwo odniósł u stóp góry Tabor. To umocniło jahwizm oraz pozycję plemion izraelskich w Galilei.[10]
Działania zbrojne uwieńczone sukcesem pod stronie Izraelitów odczytano przede wszystkim jako cudowną interwencją Boga dzięki prorokini Deborze, która zainspirowała Baraka do podjęcia walki.
Po opisie działań wojennych Księga Sędziów zawiera pieśń opiewającą niezwykłe zwycięstwo, w której wychwalany jest sam Bóg – jako pierwszy Autor Zwycięzca, a następnie prorokini Debora (Sdz 5,2−31) nazwana matką w Izraelu (Sdz 5,7).[11]

3.      Analiza treści.

Pieśń Debory stanowi ważny pomnik poezji hebrajskiej[12]. To arcydzieło. Zawiera rytm, paralelizmy i powtórzenia. Brakuje natomiast rymów.
Pieśń Debory to jedna z najstarszych pieśni obrazujących duchowość żydowską czasów poprzedzających epokę monarchii[13]. Opiewa zwycięski podbój części Kanaanu przez Izraelitów. Dzieło składa się ze 106 wersów. Charakter narracji jest bardzo skondensowany i niezwykle zwarty.[14] Jej myślą przewodnią jest troska o polityczne i religijne zjednoczenie wszystkich pokoleń izraelskich, które mają wspólnego opiekuna i ojca w osobie jedynego Boga. To Jemu Izrael zawdzięcza wszystkie swoje zwycięstwa podczas pełnej trudu wędrówki do Ziemi Obiecanej.[15] W 22 z 31 wierszy pieśni trudno jest odczytać znaczenie ważnych słów, co świadczy o jej wczesnym pochodzeniu.[16]
Treść przedstawia etap historyczny Izraela sprzed czasów Dawida, gdy pokolenia nie są jeszcze zjednoczone. Tekst posiada cechy samorzutnej improwizacji. Autorstwo pieśni przypisuje się Deborze. Dominującym akcentem tekstu jest wołanie o zjednoczenie pokoleń.
Pieśń Debory stanowi ważne świadectwo języka ówczesnych Izraelitów. Język jest tu bardzo archaiczny. Zawiera liczne kananeizmy. Charakteryzuje się surowością stylu i obrazu. Oprócz naleciałości kananejskich język pieśni jest zbliżony do ugaryckiego[17].



[1] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu z komentarzami Jana Pawła II, Wyd. M, Kraków 2014, s. 253.
[2] Zob. Wstęp do Księgi Sędziów w Biblii Tysiąclecia [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, Wyd. Pallottinum, Wyd. IV, Poznań 1996, s. 229−230.
[3] Należała do tzw. sędziów większych obok Ehuda, Baraka, Gedeona, Jeftem i Samsona – zob. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, Wyd. Św. Paweł, Częstochowa 2008, s. 451.
[4] Ohler Annemarie, Postacie kobiet w Biblii, Wyd. WAM, Kraków 1996, s. 84. Jednakże F. Stolz (w: Jahwes und Iseaels Kriege, Zuerich 1972, s. 172) jest zdania, że jest absolutnie nie do pomyślenia, aby w społecznej strukturze dawnego Izraela kobieta mogła sprawować tego rodzaju urząd sędziego.
[5] Barak, syn Abinoama z Kedesz w ziemi Neftalego, był też sędzią (Sdz 4,6; 1 Sm 12,11). Sędziowie byli zazwyczaj przywódcami, a często wodzami wojska. - Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, Wyd. Św. Paweł, Częstochowa 2008, s. 451.
[6] Ohler Annemarie, Postacie kobiet w Biblii, Wyd. WAM, Kraków 1996, s. 95.
[7] Tamże, s. 84.
[8] Tamże, s. 96.
[9] Opady deszczu uczyniły rydwany wroga niezdolnymi do walki (por. Joz 10,12─13).
[10] Zasługi Baraka wychwala Hbr 11,32; Zob. też: Langkammer Hugolin, Słownik biblijny, Wyd. Księgarnia św. Jacka, Katowice 1984, s. 29 oraz Ohler Annemarie, Postacie kobiet w Biblii, Wyd. WAM, Kraków 1996, s. 95.
[11] Debora była również niańką Rebeki. Została pochowana pod „Dębem Płaczu” w Betel (Rdz 24,59; 35,8) - zob. Langkammer Hugolin, Słownik biblijny, Wyd. Księgarnia św. Jacka, Katowice 1984, s. 42.
[12] Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego. Komentarz katolicki i ekumeniczny na XXI wiek, Wyd. Verbinum, Warszawa 2000, s. 463, kol. 1.
[13] Przypis dolny [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, Wyd. Św. Paweł, Częstochowa 2008, s. 461.
[14] Katolicki komentarz biblijny, Wyd. Vocatio, Warszawa 2001, s. 223.
[15] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu z komentarzami Jana Pawła II, Wyd. M, Kraków 2014, s. 253.
[16] Zob. Ohler Annemarie, Postacie kobiet w Biblii, Wyd. WAM, Kraków 1996, s. 89 (w tym przypis 29). Tekst pieśni w wielu miejscach uległ skażeniu - według dolnego przypisu do Sdz 5,1 [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, Wyd. Pallottinum, Wyd. IV, Poznań 1996, s. 235.


[17] Tj. języka semickiego miasta-państwa Ugarit z XIV w. przed Chr. – zob. Majewski Marcin, O języku hebrajskim, cz. 2 [w:] https://sites.google.com/site/orygenesorgblog/Home/strefa-studentow/o-jzyku-hebrajskim-cz-2 - z dnia 24.10.2015