Łączna liczba wyświetleń

środa, 30 grudnia 2015

Teologia moralna ogólna - cz.3.

  1. Rodzaje grzechów
Sens grzechów może być religijny, kiedy jest niewdzięczność człowieka wobec miłości Boga. Zbawienie człowiek traci nie przez zewnętrzny wyrok skazujący na wieczne odtrącenie od Boga, lecz na ten stan sam się skazuje przez odwrócenie się od swego Ojca. Z powodu transcendencji Boga grzech nie może godzić wprost w Niego, nie może przynieść Mu ujmy. Grzech jest zejściem z drogi do celu ostatecznego. Początkiem piekła na ziemi, stanu, który powoduje całkowite odejście od Boga.
W sensie personalistycznym grzech uderza w godność człowieka, prowadzi w stan śmierci duchowej. Jest aktem samobójczym, ponieważ jest odrzuceniem Tego, który dał życie i je podtrzymuje.
W sensie społecznym grzech przejawia się w konfliktach międzyludzkich. Jak dusza, która się podnosi, dźwiga świat, tak dusza, która upada przez grzech, pociąga za sobą Kościół, bo obniża poziom dobra w rodzinie ludzkiej i rodzinie ludu Bożego.

Rodzaje grzechów:
  1. grzech pierworodny i grzechy uczynkowe;
  2. grzechy śmiertelne (ciężkie) i powszednie (lekkie):
Warunki do zaistnienia grzechu ciężkiego:
- pełna świadomość,
- całkowita dobrowolność
- poważny przedmiot
Grzech powoduje śmierć duszy.
Oznaki niepełnej świadomości: półsen, stany natręctwa, brak czasu na zastanowienie przed popełnieniem czynu.
Oznaki niepełnej zgody woli: sumienie delikatne, powstrzymanie się od zewnętrznego czynu, odczuwanie przykrości wobec pokus.
Ciężka materia, gdy grzech:
- godzi wprost w Boga,
- przynosi poważną szkodę społeczną (np. rozbite małżeństwo)
- przynosi wielką szkodę moralną i duchową (np. zdrada spowiedzi);
  1. grzechy wewnętrzne:
- grzeszne pragnienia,
- grzeszne upodobania (odnoszą się do rzeczy wyobrażonej),
- grzeszne zadowolenia (z samego złego czynu);
  1. grzechy wołające o pomstę do nieba:
- bratobójstwo,
- czyny homoseksualne (grzech sodomski),
- krzywda najsłabszym (biednym, sierotom, wdowom),
- odmowa zapłaty za pracę;
  1. grzechy przeciwko Duchowi Świętemu:
- ktoś grzesząc mówi: „Bóg mi i tak przebaczy”,
- rozpacza,
- sprzeciwia się uznanej prawdzie chrześcijańskiej,
- zazdrości bliźniemu Łaski Bożej,
- ma zatwardziałe serce wobec natchnień Ducha Świętego; świadomie i uparcie przeciwstawia się Łasce Bożej;
- odkłada żal, pokutę i nawrócenie na nieokreśloną przyszłość (aż do śmierci).
Tak więc sam człowiek nie pozwala Bogu przebaczyć grzechów, a Pan, dając mu wolną wolę, nie może jej łamać, troszcząc się o zbawienie człowieka.
  1. grzechy cudze:
- doradzanie grzechu,
- milczenie wobec grzechu cudzego,
- namawianie do grzechu,
- nie ukaranie, 
- pobudzanie do grzechu,
- pomaganie w grzechu,
- pozwalanie na grzech,
- uniewinnienie grzechu;
  1. grzechy zaniedbania (brak uczynków miłosierdzia wobec ciała i duszy).
Różne podziały grzechów:
  1. ze względu na sposób tkwienia w duszy:
- aktualny (czyn grzeszny),
- habitualny (stan grzeszny);
  1. ze względu na sposób popełniania:
- wykonany,
- opuszczenia (opuszczenie czynu nakazanego);
  1. ze względu na poczytalność:
- materialny (był, ale sumienie go nie wyrzuca),
- formalny (był i sumienie go wyrzuca – sumienie prawdziwe i niepokonalnie błędne);
  1. ze względu na źródło powstania:
- słabości (czyn w afekcie, który zaciemnił sąd rozumu),
- złości (czyn wypływający ze złej woli; nie ma usprawiedliwienia).

Przyczyną sprawczą grzechu nie jest Bóg. Grzech jest dziełem całej osoby ludzkiej. W człowieku znajduje się bezpośrednia przyczyna zła: serce człowieka. Właściwą przyczyną grzechu jest wola ludzka. Przyczynami pobudzającymi człowieka do grzechu są:
- okazje do grzechu,
Skutecznym środkiem moralnym przeciwko okazjom do grzechu są: modlitwa, sakramenty i unikanie okazji;

- pokusy (obrazując zagadnienie: tentator - szatan)
Bóg nie wystawia człowieka na próbę, by się dowiedzieć jak się człowiek zachowa, lecz po to, by inni się dowiedzieli.

Skutkami grzechów lekkich są:
- cierpienie,
- osłabienie wrażliwości duchowej na natchnienia Boże.
  1. Wady moralne
Wady (vitium) moralne to niedoskonałości osoby, stałe usposobienie do wykonywania czynów moralnie złych. Z czasem eliminują one wewnętrzny opór i wyrzuty sumienia. Są to wady główne, ale nie dlatego, ze ich złość jest największa, tylko dlatego, że stanowią źródło wykroczeń oraz i źródło innych wad moralnych. Nie chodzi tu o uczynki (błędna nazwa: 7 grzechów głównych), lecz o wadliwe „sprawności”:
  1. Pycha (próżność, ciągłe szukanie pochwał, rozgłosu, poklasku)
  1. Chciwość (chęć zdobywania, posiadania, skąpstwo)
  1. Nieczystość (żądza przyjemności płciowej)
  1. Zazdrość (zazdrość innemu, zawiść, nienawiść, gniew, oszczerstwo, obmowa, plotki)
  1. Łakomstwo (brak pohamowania w jedzeniu i piciu)
  1. Gniew (żądza zemsty, obelgi, kłótnie, bluźnierstwa, obrażenia cielesne, zabójstwa)
Gniew godziwy – słuszny, kontrolowany, normowany rozumem.
  1. Lenistwo (paraliżujący smutek i odraza do dóbr wyższych).[1]

    [1] Tekst napisany na podstawie skryptu z "Teologii moralnej ogólnej" ks. dr Adama Perza.

wtorek, 29 grudnia 2015

Teologia moralna ogólna - cz.2.

  1. Teologalna cnota nadziei
Jest ona (nadzieja) jakby duchową kotwicą niezawodną i pewną, sięgającą do wnętrza (Hbr 6,19)
Św. Tomasz: Nadzieja jest to nadprzyrodzone uzdolnienie, które dysponuje człowieka do oczekiwania chwały wiecznej i pewności środków do niej prowadzących.
KKK 2090: ufne oczekiwanie błogosławieństwa Bożego i uszczęśliwiające oglądanie Boga; jest także lękiem przed obrażaniem miłości Bożej i spowodowaniem kary.
Podstawą nadziei chrześcijańskiej i jej przedmiotem jest Bóg. Naród Wybrany spoglądał w przyszłość myśląc o Ziemi Obiecanej, ponieważ podstawą jego nadziei była wierność Boga swoim obietnicom.
W NT podstawą nadziei jest ten sam Bóg co w ST, ale następuje pewne przesunięcie w stronę Chrystusa, który objawia Ojca. Nadzieja jest tu związana z Jego życiem, śmiercią i Zmartwychwstaniem. Pokładać nadzieję w Chrystusie znaczy wierzyć w Jego zbawcze działanie, ale również oczekiwać paruzji.
Cechy nadziei:
  1. Oczekiwanie (przyszłości eschatologicznej),
  2. Wytrwałość (po walce i trudnościach - nagroda),
  3. Niezawodność (pewność)
Nadzieja jest silna i niewzruszona. Można odrzucić przez wolną wolę zbawienie Boże. Nadzieja wiąże się z lękiem, by dobrze korzystać z daru wolnej woli. Jednak gdyby nadzieja była absolutną pewnością, to nie byłaby nadzieją.
  1. Interesowność
Wiedzie ku najwyższemu osobistemu szczęściu. Nieba nie kupuje się dobrymi uczynkami, ale ku niebu wewnętrznie się dorasta, duchowo dojrzewa. Nie jest to więc rodzaj korzystnej umowy, lecz skutkiem wewnętrznego procesu przemiany i dojrzewania, skutkiem współdziałania z Łaską i wzrastania w Łasce.
  1. Wspólnotowość.
Obietnice dane Abrahamowi odnosiły się do społeczności. Mojżesz reprezentował lud w zawieraniu przymierza. Nadzieja przyobiecana Kościołowi wyprzedza nadzieję pojedynczego chrześcijanina. Jest to więc nadzieja wszystkich, ale i każdego z osobna.

Przedmiotem nadziei chrześcijańskiej jest niebo jako oglądanie Boga twarzą w twarz. Niebo to sam Bóg. Życie wieczne z Bogiem jest ściśle związane z życiem w Chrystusie. Zbawieni razem, we wspólnocie, cieszą się faktem zjednoczenia z Bogiem.
Śmierć jest największym wrogiem nadziei. ST mówi o mocy Boga, który wyzwala z władz śmierci. NT podkreśla zbawienie przez śmierć i Zmartwychwstanie Chrystusa.
Śmierć – skutek grzechu pierworodnego.
Człowiek wobec śmierci:
Całe życie powinien mieć świadomość swej skończoności. Winien dojrzewać do śmierci. To dokonuje się poprzez doświadczenie cierpienia, bólu, choroby. Chrześcijanin winien to akceptować, dostrzegając miłosiernego Boga, starając się zjednoczyć z postawą Chrystusa wobec śmierci.
Zmartwychwstanie Chrystusa motywem nadziei przez:
- pusty grób
- chrystofanie (ukazywanie się Zmartwychwstałego) – to element decydujący, kształtujący wiarę uczniów.
Apostołowie nie byli świadkami Zmartwychwstania, tylko widzieli pusty grób i Jezusa, który im się ukazywał. Stąd wyciągnęli wniosek, że Jezus umarły – zmartwychwstał. Objawił im się ten sam Jezus, którego przedtem znali, ale Jego życie jest inne. Jezus nie powrócił do pierwotnego, ziemskiego życia.
Zmartwychwstanie jest dziełem Boga. Człowiek może mieć nadzieję tylko dzięki Bogu.
  1. Teologalna cnota miłości
Objawienie miłości Bożej dokonuje się w Bożym działaniu. Najpełniej w postawie i postaci Jego Syna – Jezusa Chrystusa. Szczyt miłości Bożej ukazany jest najpełniej w śmierci krzyżowej Jezusa. Śmierć była z miłości. Była ofiarą za wszystkich ludzi, przynosząc im zbawienie. Bóg pragnie, aby umiłowani przez Niego ludzie, odpowiedzieli miłością na Jego miłość w sposób wolny. Boży dar miłowania jest udzielany ludziom przez Ducha Świętego. Miłość jest nieporównywalnie cennym darem duszy. Stanowi uczestnictwo w wewnętrznym życiu Bożym. Jedynie miłość jest wartością trwałą (wiara i nadzieja przeminą, a miłość będzie trwała wiecznie). W niebie miłość osiągnie doskonały stopień zjednoczenia.
Miłość (gr. agape; pol. miłować, synonim - kochać) – prawdziwa jest ofiarą z siebie, „umieraniem siebie”, wyraża się w bezwarunkowej życzliwości dla innej osoby, w bezinteresownym upodobaniu, w pragnieniu obdarzania i ubogacania, przysparzania jej prawdziwego dobra. Nadprzyrodzony dar miłości dźwiga człowieka na poziom, z którego może on kochać kogoś takiego jak Bóg, nawiązując z Nim duchową, żywą i trwałą relację, osobowy dialog miłości. Relacje z bliźnimi pozwalają włączyć ich do tego dialogu przyjaźni, jeśli trwamy w kręgu Bożej miłości. To podlega rozkwitowi, bo relacje są rzeczywistością żywą i podlegającą rozwojowi. Miłość nikomu się ściśle nie należy, jest darmowa. Najwyższym podmiotem miłości jest Syn Człowieczy. Szczególnie umiłowany był Naród Wybrany i jego przedstawiciele, jak Abraham, Mojżesz.
Na początku świadomego życia chrześcijanina miłość jest radosna, ochocza, śmiała, ale też jakby ślepa, dziecięca, naiwna. Po przebyciu długiem drogi życiowej miłość jest dojrzała, nabrzmiała wiernością, poświęceniem, często cierpliwością.
W ascezie i mistyce są 3 stadia miłości: oczyszczenie, oświecenie i zjednoczenie.
Hymn o miłości ukazuje dynamizm miłości i dzieła, jakie inspiruje. Miłość nadaje życiu wyższą i dynamiczną jedność, skierowaną ku doskonałości moralnej. Miłość czyni gotowym na heroizm w czynieniu dobra i w walce ze złem, gotowym na wielkoduszność. Miłość humanizuje stosunki międzyludzkie. W Bogu człowiek ma widzieć ewangeliczną perłę i najcenniejszy swój skarb.
Najważniejszy stopień miłości, jakiego domaga się Bóg od ludzi powinien znaleźć wyraz w całkowitym odcięciu się od zła moralnego i zdecydowanym pragnieniu możliwie pełnego i doskonałego wypełniania woli Bożej.
Jezus pragnie okazywania miłości w czynie. Wola Boża ma się stać natchnieniem.
  1. Cnoty kardynalne
Cnoty kardynalne to:
  1. Roztropność
Budująca na mądrości człowiek roztropny ciągle zestawia swe czyny z najwyższą normą woli Bożej (poprzez rachunek sumienia).
  1. Sprawiedliwość
Sprawiedliwość wyraża moralną konieczność poszanowania uprawnień bliźniego, oddania każdemu tego, co mu się należy. Zachowanie sprawiedliwości służy ochronie życia i godności człowieka, służy też jego rozwojowi.
W relacji miłość – sprawiedliwość:
Sprawiedliwość kieruje i dysponuje do zwracania uwagi na prawa innych i na swoje wobec innych obowiązki. O ile miłość miłosierna „obdarza” życzliwością i dobrem innych , to sprawiedliwość „wymierza”, „oddaje”, wyrównuje. Np. sprawiedliwość zapewnia pokrzywdzonemu prawo żądania, aby ukarać przestępcę; miłosierdzie jednak – w danym przypadku przyjmujące postać łagodności – łagodzi surowość kary.
  1. Umiarkowanie
Panowanie nad sobą w zakresie pragnienie a w konsekwencji rozumne korzystanie z dóbr zapewniających przyjemność.
  1. Męstwo
Najwyższe postaci męstwa to: bohaterstwo, heroizm i męczeństwo za wiarę.

Dary Ducha Świętego to trwałe dyspozycje, które czynią ludzi zdolnymi do przyjęcia i pójścia za poruszeniami Ducha Świętego. Przyjmuje się istnienie 7 darów Ducha Świętego, które człowiek otrzymuje wraz z Łaską uświęcającą i cnotami wlanymi:
- bojaźń Boża (poddanie woli Bożej, przyjmowanie natchnień Bożych, unikanie zła),
- mądrość (poznanie Boga),
- męstwo (wykonywanie ochotnie rzeczy trudnych w życiu moralnym),
- pobożność (cześć wobec Boga, osób i rzeczy poświęconych Bogu),
- rada (sąd co należy czynić),
- rozum (prawdy objawione),

- umiejętność (należyta ocena rzeczy stworzonych ze względu na ich stosunek do Boga jako celu nadprzyrodzonego).

poniedziałek, 28 grudnia 2015

Teologia moralna ogólna - cz.1.

  1. Pismo Święte o sumieniu
Stary Testament:
W Biblii mowa o „sercu”, które oznacza wnętrze człowieka, jaźń ludzką.
Nowy Testament:
Kontynuacja myśli ST. Terminologia rozwija się:
  1. kardia (serce)
  2. syneidesis (sumienie)
  3. gnosis (wiedza).
Sumienie – rzeczywistość, dzięki której osoba ludzka rozpoznaje wartość moralną konkretnego czynu. Prawdziwe i pewne sumienie jest przewodnikiem człowieka.

  1. Teologia na temat sumienia
Syndereza – zdolność człowieka od poznania zasad moralnych.
Ujęcia:
  1. intelektualistyczne – św. Tomasz (sumienie jako działanie rozumu)
  2. woluntarystyczne – św. Bonawentura i szkoła franciszkańska (syndereza przymiotem woli)
  3. fenomenologiczne – XX w. (sumienie to przeżycie, akt i dyspozycja, stałe nastawienie o strukturze złożonej, w której dominuje sfera emocjonalno-wolitywna)
  4. teoria całościowa (wszystkie czynniki psychiczne człowieka biorą udział w zjawisku sumienia; sumienie ma charakter religijno-moralny)
Sumienie jest najtajniejszym ośrodkiem i sanktuarium człowieka, gdzie przebywa on sam z Bogiem, którego głos w jego wnętrzu rozbrzmiewa. (KDK 16)
Dziś nie jest ważne o jaki organ poznawczy chodzi przy wyjaśnianiu problemu sumienia. Odczytujemy w sumieniu głos Boga kiedy weryfikujemy własne myśli i czyny w świetle dobra najwyższego. Stąd człowiek roztropny, słuchający swego prawdziwego i prawego sumienia może słyszeć głos samego Boga.

  1. Podział sumienia
Ze względu na:
a) sposób istnienia w podmiocie:
- sumienie habitualne (syndereza: baza to czynić dobro, zła unikać)
- sumienie aktualne (weryfikacja konkretnego czynu na podstawie synderezy)
b) stosunek do czynności:
- sumienie przeduczynkowe
- sumienie uczynkowe
- sumienie pouczynkowe
c) stosunek do prawa wiecznego:
- sumienie prawdziwe
- sumienie fałszywe (błędne)
d) pewność w ocenie:
- sumienie pewne
- sumienie wątpliwe (to raczej wątpliwość moralna).
  1. Wychowanie sumienia
  1. Negacja potrzeby formacji sumienia.
  1. Współczynniki dojrzałego sumienia:
  1. zdrowy rozsądek
  2. znajomość życia
  3. trafna ocena sytuacji
  4. zdolność patrzenia w przyszłość (przezorność).
  1. Środki służące formacji sumienia:
  1. naturalne formy stałego kształtowania sumienia
  2. nadnaturalne czynniki wpływające na właściwe ukształtowanie sumienia.
  1. Rozwój sumienia w procesie wychowania człowieka:
  1. anomia (amoralność, postawa hedonistyczna, uważanie za dobre tego tylko, co przyjemne)
  2. heteronomia (tu otoczenie poucza, formułuje nakazy i zakazy)
  3. socjonomia /12-20 rok życia/ (zdolność do oceny własnych czynów według własnych reguł moralnych)
  4. autonomia, teonomia (dojrzałość duchowa sumienia, wzrost dzięki wolności, mądrości i miłości).
  1. Teologalna cnota wiary
Teologalna” - oznacza, że pochodząca od Boga.
Cnota jest to stałe, prawdziwe i łatwe spełnianie dobra. (św. Augustyn)
Wiara – nadprzyrodzony dar Boży, który umożliwia:
- osobowe przylgnięcie do Boga
- uznanie Objawienia Bożego
- zdolność rozpoznawania rzeczywistości nadprzyrodzonej.

Cechy wiary (14):
- darmowa
- dialogiczna
- dynamiczna
- konieczna do zbawienia
- misyjna (zadanie)
- możliwa do utracenia
- nadprzyrodzona
- (stanowi) niejasność (misterium)
- odporna (tarcza)
- osobowa
- pewna (oparta na słowie Boga)
- responsoryczna (odp. człowieka)
- trynitarna
- (posiada) ustopniowanie (może wzrastać).

Obowiązki wobec wiary:
  1. Przyjąć wiarę.
  2. Ochrona wiary
- zagrożenia zewnętrzne i obrona przed nimi
- zagrożenia ze strony tzw. środowiska kulturowego i obrona przed nimi.
  1. Poznanie prawd wiary.
  2. Wzrastanie w wierze
- budzenie w sobie aktów wiary
- życie sakramentalne
- modlitwa;
  1. Apostolstwo wiary
- wyznawanie wiary słowem i czynem

- współudział w dziele misyjnym.