1. Pochodzenie
tekstu.
Pieśń
Debory
jest uznawana za najstarszy fragment Biblii, a znajduje się w Sdz 5,1−31. Tekst
pochodzi z ok. 1125 r. przed Chrystusem. Skomponował go nieznany autor, choć
treść przypisuje się Deborze. Tekst uznawany jest za najpiękniejszą pieśń
zwycięstwa w Starym Testamencie.
To jednocześnie jedna z najstarszych
pieśni w literaturze światowej w ogóle. Jak napisał Jan Paweł II, Pieśń Debory to jedna z najpiękniejszych pieśni wojennych w całej starożytnej
literaturze, nie tylko natchnionej.[1]
Opowiadanie o Deborze i Baraku, podane w
podwójnej recenzji (4−5) ze względu na swój archaiczny charakter nie
harmonizuje z całością. Niektórzy krytycy przypuszczają, że pochodzi ono z nie
zachowanej Księgi wojen Pańskich.[2]
2.
Postać
Debory.
W porównaniu z mężczyznami, niewiele
kobiet opisano na kartach Biblii. W starożytności kobieta nie miała bowiem
praktycznie żadnych praw. Jednakże wymienione w PŚ kobiety niejednokrotnie
nabierają bardzo dużego znaczenia. Tak jest i w przypadku Debory.
Debora to imię pochodzenia hebrajskiego
oznaczające pszczoła.
Debora żyła ok. 1200 r. przed
Chrystusem. To postać ze Starego Testamentu. Debora była żoną Lappidota,
pochodzącą z pokolenia Neftalego. To jedyna kobieta-sędzia[3] w
Izraelu, prorokini, działająca przed okresem królestwa.
Prorok ST nie tylko rozstrzygał spory
czy wyrokował kto jest winny, a kto niewinny. W ST prorokiem nazywano osobę
bliską Bogu, szczególnie wrażliwą duchowo, bardzo wierzącą, gorąco się modlącą,
uduchowioną, obdarzoną Bożym światłem, która tłumaczyła w sposób przekonujący
wydarzenia (zwłaszcza bieżące) w świetle wiary. Takiej osobie ufano i
przychodzono do niej jak do kogoś bardzo mądrego, szukając głosu i woli Boga.
Prorok posiadał zatem autorytet i posłuch wśród ludu. Był kimś w rodzaju
pośrednika, „tłumacza” Bożych tajemnic i zamysłów, wyrazicielem Najwyższego,
który był obecny w życiu Izraela, całej w historii Narodu Wybranego.
Podobnie było w przypadku charyzmatycznej
Debory. Jako prorokini rozpoznawała wolę Boga i Jego działanie, rozumiejąc potrzebę utrzymywania
stałej relacji ze Stwórcą poprzez wierność Jego nakazom (zawartym w Prawie
Bożym). Debora prorokowała pod palmą (nazwaną jej imieniem) między Rama a
Betel, gdzie schodzili się do niej Izraelici chcący poznać zamysły Boga.[4]
Pewnego dnia Debora przypomniała
Barakowi[5] o
nakazie Jahwe zachęcając go do zgromadzenia wojsk i wyruszenia w pole do walki
przeciwko Siserze − wodzowi Kananejczyków, dowódcy armii króla Jabina z
Chadzoru w Galilei, który przez 20 lat napastował Naród Wybrany (Sdz 4,4−14).
Jednocześnie Debora dodawała odwagi
wylęknionym i rozproszonym chłopom, aby się połączyli i stworzyli na nowo lud
Jahwe.[6]
Pod wpływem proroczych słów Debory, mimo
beznadziejnie słabych[7] wojowników z plemion Neftalego i
Zabulona, Barak wyruszył z wiarą przeciwko wrogim wojskom Jabina. Świadcząc o
mocy Jahwe, który nadal jest gotowy wstawić się za Izraelitami Debora „pokonała” otępienie uciśnionego ludu[8].
Zarówno Bóg, jak i pogoda[9]
sprzyjały Barakowi i jego wojsku. Zdumiewające zwycięstwo odniósł u stóp góry
Tabor. To umocniło jahwizm oraz pozycję plemion izraelskich w Galilei.[10]
Działania zbrojne uwieńczone sukcesem
pod stronie Izraelitów odczytano przede wszystkim jako cudowną interwencją Boga
dzięki prorokini Deborze, która zainspirowała Baraka do podjęcia walki.
Po opisie działań wojennych Księga
Sędziów zawiera pieśń opiewającą niezwykłe zwycięstwo, w której wychwalany jest
sam Bóg – jako pierwszy Autor Zwycięzca, a następnie prorokini Debora (Sdz
5,2−31) nazwana matką w Izraelu (Sdz
5,7).[11]
3.
Analiza
treści.
Pieśń
Debory
stanowi ważny pomnik poezji hebrajskiej[12]. To
arcydzieło. Zawiera rytm, paralelizmy i powtórzenia. Brakuje natomiast rymów.
Pieśń
Debory to
jedna z najstarszych pieśni obrazujących duchowość
żydowską czasów poprzedzających epokę monarchii[13]. Opiewa
zwycięski podbój części Kanaanu przez Izraelitów. Dzieło składa się ze 106
wersów. Charakter narracji jest bardzo
skondensowany i niezwykle zwarty.[14] Jej myślą przewodnią jest troska o
polityczne i religijne zjednoczenie wszystkich pokoleń izraelskich, które mają
wspólnego opiekuna i ojca w osobie jedynego Boga. To Jemu Izrael zawdzięcza
wszystkie swoje zwycięstwa podczas pełnej trudu wędrówki do Ziemi Obiecanej.[15] W 22 z 31 wierszy pieśni trudno jest
odczytać znaczenie ważnych słów, co świadczy o jej wczesnym pochodzeniu.[16]
Treść przedstawia etap historyczny
Izraela sprzed czasów Dawida, gdy pokolenia nie są jeszcze zjednoczone. Tekst
posiada cechy samorzutnej improwizacji. Autorstwo pieśni przypisuje się
Deborze. Dominującym akcentem tekstu jest wołanie o zjednoczenie pokoleń.
Pieśń
Debory
stanowi ważne świadectwo języka ówczesnych Izraelitów. Język jest tu bardzo
archaiczny. Zawiera liczne kananeizmy. Charakteryzuje się surowością stylu i
obrazu. Oprócz naleciałości kananejskich język pieśni jest zbliżony do
ugaryckiego[17].
[1] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu z komentarzami Jana Pawła II,
Wyd. M, Kraków 2014, s. 253.
[2] Zob. Wstęp do Księgi Sędziów w
Biblii Tysiąclecia [w:] Pismo Święte
Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, Wyd.
Pallottinum, Wyd. IV, Poznań 1996, s. 229−230.
[3] Należała do tzw. sędziów
większych obok Ehuda, Baraka, Gedeona, Jeftem i Samsona – zob. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu.
Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, Wyd. Św. Paweł,
Częstochowa 2008, s. 451.
[4] Ohler Annemarie, Postacie kobiet w Biblii, Wyd. WAM,
Kraków 1996, s. 84. Jednakże F. Stolz (w: Jahwes
und Iseaels Kriege, Zuerich 1972, s. 172) jest zdania, że jest absolutnie nie do pomyślenia, aby w
społecznej strukturze dawnego Izraela kobieta mogła sprawować tego rodzaju
urząd sędziego.
[5] Barak, syn Abinoama z Kedesz w
ziemi Neftalego, był też sędzią (Sdz 4,6; 1 Sm 12,11). Sędziowie byli zazwyczaj przywódcami, a często wodzami wojska. - Pismo
Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z
komentarzem, Wyd. Św. Paweł, Częstochowa 2008, s. 451.
[6] Ohler Annemarie, Postacie kobiet w Biblii, Wyd. WAM,
Kraków 1996, s. 95.
[7] Tamże, s. 84.
[8] Tamże, s. 96.
[9] Opady deszczu uczyniły rydwany
wroga niezdolnymi do walki (por. Joz 10,12─13).
[10] Zasługi Baraka wychwala Hbr
11,32; Zob. też: Langkammer Hugolin, Słownik
biblijny, Wyd. Księgarnia św. Jacka, Katowice 1984, s. 29 oraz Ohler
Annemarie, Postacie kobiet w Biblii,
Wyd. WAM, Kraków 1996, s. 95.
[11] Debora była
również niańką Rebeki. Została pochowana pod „Dębem Płaczu” w Betel (Rdz 24,59;
35,8) - zob. Langkammer Hugolin, Słownik
biblijny, Wyd. Księgarnia św. Jacka, Katowice 1984, s. 42.
[12] Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego. Komentarz katolicki i
ekumeniczny na XXI wiek, Wyd. Verbinum, Warszawa 2000, s. 463, kol. 1.
[13] Przypis dolny [w:] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu.
Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, Wyd. Św. Paweł,
Częstochowa 2008, s. 461.
[14] Katolicki komentarz biblijny, Wyd. Vocatio, Warszawa 2001, s. 223.
[15] Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu z komentarzami Jana Pawła II,
Wyd. M, Kraków 2014, s. 253.
[16] Zob. Ohler Annemarie, Postacie kobiet w Biblii, Wyd. WAM, Kraków
1996, s. 89 (w tym przypis 29). Tekst
pieśni w wielu miejscach uległ skażeniu - według dolnego przypisu do Sdz
5,1 [w:] Pismo Święte Starego i Nowego
Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, Wyd. Pallottinum, Wyd. IV,
Poznań 1996, s. 235.
[17] Tj. języka
semickiego miasta-państwa Ugarit z XIV w. przed Chr. – zob. Majewski Marcin, O języku hebrajskim, cz. 2 [w:] https://sites.google.com/site/orygenesorgblog/Home/strefa-studentow/o-jzyku-hebrajskim-cz-2
- z dnia 24.10.2015
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz