Kanon Biblii

Kanon biblijny to lista ksiąg natchnionych, autorytatywnych większej wspólnoty religijnej.

Na pytanie jak dana księga znalazła się w zbiorze ksiąg biblijnych (bo słowo Biblia pochodzi z j.gr. i oznacza księgi) odpowiada historia kanonu biblijnego.

Najpierw była tradycja ustna. W XI, X w. przed Chrystusem – początki powstania Biblii. Ostatnia z ksiąg Starego Testamentu: Księga Daniela pochodzi z II wieku przed Chrystusem.

Podobnie kształtowało się rozumienie samego pojęcia natchniony (-a).

Biblia jest słowem człowieka w słowie Boga. Zawiera prawdę o zbawieniu. Biblia powstała w Kościele i dla Kościoła (jako wspólnoty wierzących).

Zakres kanonu biblijnego:

1. Biblia katolicka: 73 księgi (46 Starego Testamentu + 27 Nowego Testamentu)
2. Biblia protestancka: 66 księgi (39 ST + 27 NT)
3. Biblia Hebrajska: 39 ksiąg uznanych za natchnione przez Żydów palestyńskich.

Septuginta (LXX) – księgi kanonu aleksandryjskiego w przekładzie z języka hebrajskiego na grecki, uznane przez Żydów żyjących w diasporze (poza Palestyną).

Katolicyzm uznał dodatkowo za natchnione (a nie ma ich w Biblii Hebrajskiej):

1. 1 Księga Machabejska (1 Mch)
2. 2 Księga Machabejska (2 Mch)
3. Księga Mądrości (Mdr)
4. Mądrość Syracha (Syr)
5. Księga Tobiasza (Tb)
6. Księga Judyty (Jdt)
7. Księga Barucha (Bar)

+ z Księgi Daniela: modlitwa Azariasza (Dn 3,24-90) oraz 2 ostatnie rozdziały (Dn 13-14)

+ fragment Księgi Estery w języku greckim.

Historia kanonu Pisma świętego Starego Testamentu:

Kanon formował się etapami. Oddzielnie kształtował się kanon zarówno Starego, jak i Nowego Testamentu.

Kanon Starego Testamentu (wg dzisiejszej nomenklatury) formował się po niewoli babilońskiej. Wtedy też redagowano księgi. W V wieku przed Chrystusem wstępnie zredagowano Pięcioksiąg (Torę, czyli 5 pierwszych ksiąg ST).

Pismo święte (zanim pojawił się Nowy Testament) dzielono na Prawo, Proroków i Pisma.

W środowisku Żydów palestyńskich kanon obejmował 39 ksiąg. W diasporze (poza Palestyną, np. w Aleksandrii, w Egipcie) i we wspólnocie w Qumran kanon był szerszy: co najmniej 46 ksiąg (obejmował też apokryfy).

Kanon żydowski został zamknięty (hipotezy):

1. według legendy w V wieku (wg apokryfu: IV Księgi Ezdrasza)
2. w czasie tzw. Wielkiej synagogi (IV wiek przed Chrystusem)
3. pod koniec I wieku po Chrystusie (podczas tzw. Synodu w Jamni)
4. II, III w. po Chr. – tzn. ten kanon mogło przejąć chrześcijaństwo od Żydów, ale nie wiadomo czy był pełny.

Historia kanonu ksiąg Nowego Testamentu:

W II (kanon Muratoriego) i IV wieku po Chrystusie dopracowywano stanowiska w sprawie kanonu.

W 1441 r. Sobór Florencki po raz pierwszy na piśmie wymienił w bulii wszystkie księgi kanoniczne. Sobór Trydencki powtórzył tę listę i uznał za kanoniczne również księgi proto- i deuterokanoniczne. Księgi protokanoniczne to te, które są uznane za natchnione w judaizmie i chrześcijaństwie. Księgi deuterokanoniczne to te, które nie występują w Biblii Hebrajskiej, a są w katolicyzmie (część) i prawosławiu (większość).

U protestantów kanon jest krótszy (są księgi protokanoniczne, ale deuterokanoniczne są nazwane apokryfami).

Kościół bizantyjski i asyryjski ma kanon dłuższy.

W kościele koptyjskim kanon jest jeszcze dłuższy niż w katolickim.

Kościół etiopski posiada aż 37 ksiąg Nowego Testamentu.

Dla Jezusa Biblią był Stary Testament (wg dzisiejszego nazewnictwa, bo w Jego czasach tej nazwy jeszcze nie było).

Około 80 roku po Chrystusie zaczęły powstawać pisma Nowego Testamentu. Około 100-110 r. istniały już wszystkie księgi Nowego Testamentu. Najwięcej problemów było z dołączeniem do kanonu Listu do Hebrajczyków (Hbr) oraz Apokalipsy (Ap). Ta ostatnia była bardzo często wykorzystywana przez heretyków. W II połowie II wieku pojawiają się listy ksiąg natchnionych. Najstarsza lista Nowego Testamentu: kanon Muratoriego.

Kanon Nowego Testamentu zdefiniowano, ponieważ:

• było mnóstwo herezji (różna liczba ksiąg natchnionych), w tym herezja arianizmu,
• pojawił się kanon żydowski,
• pojawiły się formy kodeksu, zamiast zwoju,
• ze względu na prześladowania chrześcijan (eksterminacja wierzących i niszczenie literatury),
• od IV wieku pojawił się coraz większy nacisk na przekaz doktryny.

Przyjęte kryteria wiarygodności:

1. apostolskość (Apokalipsa była z tego powodu podważana),
2. znaczenie i rozmiar (stąd głosy krytyki wobec Drugiego i Trzeciego Listu św. Jana),
3. autorstwo,
4. zgodność z regułą wiary,
5. prawowierność.

Przyjęte kryteria kanoniczności:

1. zewnętrzne:

- apostolskość pisma,

- akceptacja apostolska,

- zgodność z regułą wiary,

- zgodność z całym orędziem biblijnym,

- starożytny charakter księgi,

- budujący charakter księgi,

- publiczny charakter księgi;

2. wewnętrzne:

- duchowe doświadczenie mocy Ducha Świętego, który działa;

3. kościelne:

- uznanie księgi przez większość ośrodków kościelnych,

- cytowanie danej księgi przez Ojców Kościoła,

- użycie tekstów danej księgi podczas liturgii,

- uznanie przez autorytet kościelny.

Kryteria historyczności względem Ewangelii:

1. kryterium zgodności (ipsissima verba Jesu) – słowa Jezusa, Jego gesty, postawy, zachowania, które przeciwstawiają się, są w opozycji wobec postaw ludzi Jemu współczesnych w judaizmie i w pierwotnym Kościele,
2. kryterium wielu świadectw (dotyczące tych samych słów, scen, wydarzeń),
3. kryterium nieprzeczności między słowami a czynami Chrystusa,
4. kryterium zakłopotania (np. zaparcie się Piotra – księcia apostołów; niezrozumienie Jezusa o Jego zapowiedzi męki; słowa Jezusa na krzyżu: Panie, przebacz im, bo nie wiedzą co czynią – Łk 23,34a).

Każda Ewangelia jest anonimowa. Żadna z nich nie jest podpisana. Słowo według pojawiło się pod koniec II wieku. Relatywnie dysponujemy źródłami, że dana osoba jest autorem Ewangelii (w tym ze źródeł historycznych, np. Euzebiusz cytuje Papiasza biskupa z Hierapolis, który dał świadectwo, że Marek – uczeń Piotra spisał katechezę, czyniąc to jak najwierniej według tego, co zapamiętał).