Witold Lutosławski (1913−1994) to polski
klasyk muzyki XX wieku. Ukończył klasę fortepianu, a także kompozycji w
Warszawskim Konserwatorium oraz Wydział Matematyczny na Uniwersytecie w
Warszawie. Otrzymał wiele wyróżnień i nagród, w tym 16 doktoratów honoris causa i Order Orła Białego.
Witold Lutosławski jest mistrzem budowli
dźwiękowych, dramatów muzycznych, z równoczesnym cyzelowaniem i pikanterią
najmniejszych cząstek dzieła. Jego rozbudowane, bogate kompozycje (które kontrastują
z prostotą Góreckiego) charakteryzują się dbaniem o najdrobniejszy szczegół (z
matematyczną dokładnością i sensownością umysłu ścisłego). Często są
błyskotliwe, nierzadko z poczuciem humoru. Co ważne, w dziełach Lutosławskiego
brak powtórek, co oznacza, że kompozytor unikał powielania tych samych gatunków
muzycznych.
W swojej twórczości Lutosławski wykorzystywał
style pojawiające się w muzyce XX wieku, co nie przeszkodziło mu wypracować
własny styl komponowania. Dodekafonię można spotkać w jego Muzyce żałobnej oraz w Pięciu
pieśniach do słów Iłłakowiczówny. Aleatoryzm zastosował w Grach weneckich i w Trzech poematach Henri Michaux (2 dyrygenci, dwudziestoosobowy
chór i orkiestra). Cechą twórczości tego współczesnego kompozytora jest też
równowaga treści i formy. Ponadto Lutosławski lubił nawiązywać do folkloru (Mała suita, Tryptyk śląski). Wśród dzieł
dedykowanych, są: Koncert wiolonczelowy (dla
Mstisława Rostropowicza) oraz Koncert
fortepianowy (dla Krystiana Zimermana).
Skupiając się zaledwie na twórczości
wokalnej Witolda Lutosławskiego warto wyróżnić następujące dzieła:
1.
Trzy poematy
Henri Michaux.
2.
Paroles tisses –
Słowa tkane (na
tenor i orkiestrę).
3.
Les espaces du
sommeil – Przestrzenie snu, do słów francuskiego poety Roberta Desnosa (na
baryton i orkiestrę).
4.
20
kolęd (na głos i fortepian lub w transkrypcji na sopran, chór żeński i
orkiestrę).
5.
Piosenki
dla dzieci (45), do słów L. Krzemienieckiej, H. Januszewskiej, J. Porazińskiej.
6.
Pięć pieśni do
słów Iłłakowiczówny z
1957 r. (dwie wersje: na głos i orkiestrę oraz na głos z fortepianem).
7.
Tryptyk śląski.
8.
Chantefleurs et
Chantefables (Śpiewokwiaty i śpiewobajki) na lekki
sopran koloraturowy i orkiestrę kameralną, do wierszy R. Desnosa.
Ostatni cykl Chantefleurs et Chantefables liczący 9 miniatur (4 o zwierzętach, 5
o kwiatach). Jest on szczególnie uroczy. Jego poszczególne tytuły, to:
·
La belle de nuit
– Piękność nocy; Dziwaczek (roślina ta zakwita po zachodzie słońca).
·
La Sauterelle –
Pasikonik; Konik polny (w wierszu rodzaju żeńskiego).
·
La Veronique –
Przetacznik (o
imieniu Weronika).
·
L’eglantine,
l’aulepine et glycine – Dzika róża, tarnina i glicynia.
·
La tortue – Żółw
(w
wierszu rodzaju żeńskiego).
·
La rose - Róża.
·
L’alligator -
Aligator.
·
L’Angelique -
Dzięgiel.
·
Le Papillon -
Motyl.
Poszczególne dziecięce wierszyki
pochodzą ze zbioru 80 wierszy dla mądrych
dzieci. Wśród nich są nonsensowne rymowanki, scenki surrealistyczne,
fantastyczne (np. personifikacja aligatora, żółwia, czy byka). Nierzadko
wiersze pomogły kompozytorowi (wówczas już osiemdziesięcioletniemu!) podkreślić
muzyką ich humor, groteskę (Żółw,
Aligator). Są też i pieśni poważne, liryczne (Dzięgiel − bisowana na prapremierze).
Ze względu na miniaturowość pieśni cały
cykl trwa około 20 minut. Stanowi on swoisty mikroklimat uczuciowo-emocjonalny.
Wokalne „perły” potwierdzają sympatię kompozytora dla prostoty.
Oto kilka efektów ilustracyjnych i
kolorystycznych w orkiestrze w omawianym cyklu:
a)
nastrój nokturnu w La belle de nuit (wibrafon,
dzwonki, fortepian, czelesta),
b)
imitacja skoków konika polnego w La
Sauterelle (krótkie motywy instrumentów dętych drewnianych oraz pizzicato smyczków),
c)
imitacja powolnego posuwania się żółwia w La
tortue,
d)
imitacja człapania utykającego aligatora na bagnistych brzegach Missisipi i
zgrzytania jego zębów w części L’alligator.
Kameralny skład orkiestry (flet, flet
piccolo, obój, klarnet, klarnet basowy, fagot, kontrafagot, trąbka, róg, puzon,
perkusja, harfa, fortepian, czelesta, smyczki) pozwala zachować proporcje
dynamiczne między solistką a zespołem instrumentalnym. W Śpiewokwiatach i śpiewobajkach kompozytor skoncentrował się na budowaniu
nastroju oraz na melodii (ten element dominuje). Ponadto zastosował tradycyjny
sposób notacji muzycznej (jedyne ad
libitum występuje w ostatniej części cyklu: Le Papillon – gra aleatoryczna, poza rytmem, którą dyrygent wskazuje
dając znak „od” i „do”). Być może kompozytor uznał, że owa przypadkowość
wykonawcza pozwoli właściwie zimitować muzycznie lot 300 milionów motyli, o
których mowa w wierszu, iż przybyły do Châtillon napić się bulionu.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz