Jak
pisze Tadeusz Żeleński (Boy) we wstępie do Panny de Maupin, odnośnie manifestu artystycznego poety - T. Gautiera:
„(...) nigdy przedtem poczucie niezależności sztuki, autonomii piękna nie
znalazło tak świadomego i energicznego wyrazu”[1]. Gautiera obrano przewodnikiem parnasistów, wskazującym drogę do czystej
sztuki, która nie jest obciążona moralistyką, patriotyzmem i filantropią.
W 1834 r. Gautier napisał:
„(...) zasady utylitarne wielce są ode mnie odległe i (...)
nigdy nie będę redaktorem cnotliwego dziennika, chyba żebym się nawrócił, co
byłoby dosyć pocieszne”[2].
Nie udało mu się jednak zostać totalnie czystym „kapłanem sztuki”. Problemy
finansowe jego rodziców zmusiły go do przyjęcia pracy felietonisty kilku
francuskich dzienników[3],
do pisania reportaży z podróży zagranicznych oraz recenzji i chałtur
dla teatru. Fakt ten uważał za ironię i zemstę losu. Po latach, nawiązując
do słynnej przedmowy do Mademoiselle
de Maupin, przyznał: „W owym czasie uważaliśmy krytyków za
pedantów, potworów, eunuchów i starych grzybów. Potem, obcując stale
z nimi stwierdziłem, że nie są tak szkaradni, jak wyglądają, przeciwnie,
wcale poczciwi i nawet nie brak im talentu.”[4].
Jako autor kilku tysięcy artykułów,
Gautier uznawany był za potęgę krytyczną w całym artystycznym świecie
Paryża. Osobliwą dumą było dla niego kreślić felieton bez jednej poprawki.
Powszechnie znana erudycja poety potwierdzała fakt, że jego ulubioną
lekturą był... słownik. Pisał w oryginalnym stylu, posiadał „pewne, celne
oko” w ocenie zarówno wydarzeń, jak i osób. Warto dodać, że nie tyle
wyrażał opinie na temat rzeczywistości Romantyzmu, co był jej entuzjastycznym
kronikarzem.
Gautier, który znał wszystkich
i lubił niemal wszystkich, nie oddzielał dzieła od jego autora. Dla niego
już sam zamiar, wysiłek czy też próba tworzenia, były godne szacunku. Nazywano
go „dobrym Théo”, ponieważ znacznie przyczyniał się do wskrzeszenia
zapomnianych poetów i rozgłosu ówczesnych mu artystów. Na uwagę zasługuje
fakt, iż pomimo braku wykształcenia muzycznego uprawiał eseistyczną krytykę
muzyczną. Dzięki szczególnym zdolnościom odnajdywania w muzyce poezji,
wiele z jego sądów (dotyczących Mozarta, Beethovena czy Webera)
wytrzymało próbę czasu.[5]
Do najważniejszych pozycji
książkowych w twórczości Théophile’a Gautiera należą:
a) powieści:
- Mademoiselle
de Maupin,
- Kapitan
Fracasse,
-
Le Roman de la
momie;
b) nowele i opowiadania:
- Fortunis,
- Roues
innocents,
- Militona,
- Belle Jenny,
- Jean et
Jeannette,
- Avatar,
- Jettatura,
- Spirite,
- La Morte
amoureuse,
- Omphale,
- La Pipe
d’opium,
-
Le Pied de la
Momie,
- Le Club des
Haschischins,
-
Onuphrius ou les
vexations fantastiques d’unadmirateur d’Hoffmann,
-
Deux acteurs pour
un rôle;
b) tomiki wierszy:
- Poèsies,
-
La comèdie de la mort,
- Poèsies complètes,
- Émaux et
Camées;
- średniowieczny poemat: Albertus;
d) anegdotyczna Histoire du romantisme suivie de Notices
romantiques;
e) opisy podróży:
- do Hiszpanii: Tra
los montes,
- Anglii, Belgii i Holandii: Zigzags,
- z pobytu we Włoszech: Loin de Paris; Constantinople;
f) teksty do pantomimicznych baletów, np.: Giselle;
g) drobne sztuki teatralne:
- Un voyage en
Espagne,
- Le tricorne
enchantè.
Wielokrotnie
poezja Théophile’a Gautiera stanowiła inspirację dla kompozytorów. Teksty jego
wierszy wykorzystywali w pieśniach głównie twórcy francuscy tacy, jak:
·
H. Berlioz –
w cyklu Les nuits d’été op. 7 (pierwsze opracowanie na głos
z fortepianem z lat 1834 – 1841, druga wersja na głos
i orkiestrę kameralną z lat 1843 – 1856);
·
Ch. Gounod: Ou
voulez – vous aller? (1839);
·
G. Bizet – Absence
(1872); La fuite (1872);
·
E. Chausson – Les
papillons i La dernière feuille
(pieśń trzecia i czwarta z cyklu Sept
mélodies op. 2 – z 1880 r.) oraz La caravane op. 14 (1887);
·
H. Duparc – Lamento op. 2 (1883); Au pays où se fait la guerre
(pieśń z około 1911 r.; w wersji pierwotnej z 1869 lub
1870 r. nosiła tytuł Absence); La Fuite (duet z 1870 r.);
·
G. Fauré – Les
matelots op. 2 nr 2 (1865); Seule
op. 3 nr 1 (1871); Chanson
du pêcheur. Lamento op. 4 nr 1 (1875); Tristesse op. 6 nr 2 (1876);
·
G. Pierné,
·
E. Lalo – jedna pieśń w cyklu Trois mélodies pt.: L’esclave (1887);
·
M. de Falla – Les colombes,
Chinoiserie, Seguidilla (pieśni z cyklu Trois mélodies z 1909 r.);
·
H. Sauguet – jedna pieśń z cyklu 2 mélodies romantiques sur
la rose (1930).[6]
Gautier zmarł w Neuilly-sur-Seine 23 października 1872 roku.
Poetę pochowano na cmentarzu Montmartre, około 30 metrów
od grobu jego przyjaciela Hectora Berlioza.
[1] Ibid. s. 7.
[2] Ibid. s. 53.
[3] Współpracował m.in. z dziennikami: “La Presse”, “Le Figaro”,
“La Caricature”, “Musee des Familles”, “Revue de Paris”, “Revue des Deux
Mondes”, “Le Moniteur Universel”. - zob. T. Gautier, Pisarze...,
s. 23.
[4] Ibid. s. 21.
[5] Opinie na temat różnych artystów zamieszczone
są m.in. w książkach: Histoire
du Romantisme suive de Notices romantiques, Paris 1927; Les Jeunes-France, Paris 1873; Portraits et Souvenirs littéraires,
Paris 1875; Écrivains et Artistes
romantiques, Paris 1933.
[6] Zob. J. Subel, Hommage
à Théophile Gautier, [w: książka programowa festiwalu Wratislavia
Cantans], Wrocław 1995, s. 499 – 501; The New
GROVE Dictionary of Music and Musicians, ed. by S. Sadie, vol. 2:
s. 604 - 605 (Berlioz), s. 763 (Bizet); vol. 4: s. 184
(Chausson); vol. 5: s. 727 (Duparc); vol. 6: s. 374
(de Falla), s. 425 – 427 (Fauré); vol. 7: s. 588 (Gounod);
vol. 10: s. 389 (Lalo); vol. 16: s. 523 (Sauguet); Londyn
1980.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz