Kościół, państwo i naród w czasach zaborów (1795-1918) - cz.1.

W wyniku rozbiorów Polska na 123 lata zniknęła z map Europy. Ziemie polskie znalazły się pod panowaniem Rosji, Prus i Austrii (3 mocarstw ościennych).  W Rosji wyznaniem było prawosławie, w Prusach protestantyzm, a w Austrii katolicyzm. W zaborach biskupi polscy mogli porozumiewać się ze Stolicą Apostolską jedynie za pośrednictwem władz państwowych.

Zabór austriacki (Galicja)

- poddano ścisłej kontroli państwa wszystkie kościelne sprawy finansowe,

- prowadzono akcje kasat klasztorów,

- likwidowano domy zakonne,

- w Galicji była niewystarczająca liczba duchowieństwa (wyznaczono 24 rok życia jako granicę wieku i podstawę do składania ślubów wieczystych),

- po trzecim rozbiorze utworzono nowe biskupstwa w Kielcach i Lublinie; pierwszym biskupem kieleckim został ks. Wojciech Górski, a lubelskim ks. bp Wojciech Skarszewski; metropolitą lwowskim obrządku łacińskiego był Ferdynand Kicki.

Zabór pruski

- pod względem jurysdykcji kościelnej większość terytorium Śląska podlegała biskupstwu we Wrocławiu,

- nowe powszechne prawo krajowe z 1797 r. poddawało Kościół pod ścisłą kontrolę państwa,

- poddawano cenzurze listy pasterskie biskupów (obostrzono królewską zgodę na publikację pism pasterskich),

- skasowano dobra kościelne,

- pensja dla duchownych była rządowa,

- do seminariów wprowadzono język niemiecki (choć w urzędach równoprawny był język polski),

- ograniczono wiek wstępujących do seminarium (24 lata), żądając od nich posiadania pozwolenia od urzędnika państwowego,

- w nowych granicach zaborów powstały diecezje: warszawska (1798) i wigierska (1798) oraz w Supraślu,

- cechą wyróżniającą władze pruskie była niechęć do klasztorów, zwłaszcza do zakonów kontemplacyjnych i żebrzących (kasaty klasztorów: kameduli – Wigry, karmelici – Poznań, bernardyni – na Warmi; franciszkanów z Warszawy zmuszono do przeniesienia do Warki).  

Zabór ruski

Katarzyna II samowolnie utworzyła arcybiskupstwo mohylewskie. Kościół nie utracił swoich dóbr. Zniesiono diecezję inflancką, smoleńską i kijowską. Utworzono 2 nowe ze stolicami w Mińsku i Żytomierzu.

Wiek XIX stał się stuleciem kasat, aż do niemal całkowitego wyeliminowania życia zakonnego. Najliczniejsi byli bernardyni i dominikanie, lecz w 1898 r. pozostały tylko 4 klasztory i 10 zakonników.