Teoria poznania - cz.1.

Inne nazwy teorii poznania (teorii wiedzy), to:

1. epistemologia
2. krytyka
3. kryteriologia
4. noetyka
5. gnoseologia
6. logica maior
7. logica materialis.

Najważniejsze nazwiska w dziejach teorii poznania, to:
Kartezjusz, John Locke, Immanuel Kant, Johann Fichte, Friedrich Schelling, Georg Hegel, Eduard Zeller, Edmund Husserl, Roman Ingarden, Rudolf Carnap, Moritz Schlick, W.V.O. Quine, Ludwig Wittgenstein.

Poznanie jako odbicie to jedna z koncepcji poznania. Poznanie jako odbicie głosili starożytni atomiści (np. Demokryt), a w XX w. Lenin (materialista dialektyczny).

Wyjaśnienie koncepcji: Atomy oderwane od rzeczy jak chmury wnikają do umysłu ludzkiego (miniaturki tych rzeczy) i w wyniku tych zjawisk tworzą się jakości: zapach, barwa, kształt (tworzą się w umyśle).
Jeśli chodzi o poznanie, to np.

a) Arystoteles przyjmował, że rozum to rzeczywistość wyższa oraz tabula rasa („niezapisana tablica”), która napełnia się przez zmysły. Zmysł wspólny (w okolicach serca) scala ten odbiór (pobudzenia) organizując to w jedną całość. Według Arystotelesa poznanie ma charakter bierny, receptywny. Myśliciel uważał, że poznajemy formy, które wnikają do naszego umysłu. Zdaniem Arystotelesa rozum jest bierny i czynny (ma 2 części). Rozum bierny przyjmuje bodźce z zewnątrz. Rozum czynny oświetla te bodźce, materiały. Uważał, że on jest nieśmiertelny.
b) E. Kant próbował połączyć nurt empiryczny z racjonalnym. Twierdził, że poznajemy zjawiska (fenomeny) i rzeczy same w sobie. Jest to filozofia transcendentalna. Kant uważał, że umysł narzuca:

- formy naoczności (formy i czasu)

- kategorie czystego umysłu (który ma ograniczenia).

Cechy, które przypisujemy wiedzy boskiej to poznanie:

- prawdziwe,

- idealne,

- pewne,

- adekwatne (poznanie z każdej strony),

- komprehensywne (widzimy jego relacje, historię).

Wiedza „przez opis” (wiedza proporcjonalna) to taka, którą można wyrazić w zdaniu.

Wiedza „przez znajomość” to wiedza naoczna.

Definicja wiedzy Edmunda Gettiera mówi, że wiedza to prawdziwe, uzasadnione twierdzenie (przekonanie).
Regres epistemiczny to nieustanne zadawanie pytań „wstecznych”, tzn. można pytać zawsze o racje dla danych (np. naszych) racji (cofanie się w pytaniach).

Internalizm i eksternalizm dotyczą dostępności wiedzy.

Internalizm mówi, że jeśli coś wiem, to muszę być w stanie podać uzasadnienie.

Eksternalizm mówi, że podmiot nie musi być świadomy uzasadnienia racji (np. niewyrafinowani dorośli wiedzą coś, ale nie potrafią uzasadnić).

Metafory, jakimi posługują się różne stanowiska na temat wiedzy są następujące:

a) fundamentaliści posługują się metaforą domu – uznając piętrowy układ wiedzy, posadowionej na pewnych fundamentach (podstawowych przekonaniach);

b) koherencjoniści mówią, że wiedza to sieć przekonań;

c) metafora pragmatyczna jest metaforą wysp (wiedza w formie niepowiązanych ze sobą wysp).