Filozofia osoby - cz.1.

Kim człowiek jest; jaka jest jego istota i na czym polega jego istnienie; czym jest życie i jaki jest jego sens, a zatem dokąd człowiek winien zmierzać, by osiągnąć spełnienie; czym jest spełnienie, a czym zadanie; jaka jest rola człowieka w świecie pośród innych bytów – ożywionych i nieożywionych; jaki etap rozwoju reprezentuje współczesny człowiek i do jakiego może dojść? Te i inne pytania są wciąż aktualne, bowiem każda istota ludzka odpowiada sobie na nie w sposób indywidualny, tym usilniej, im głębiej pragnie przeżyć własne życie. Oto kilka refleksji na ten temat pod tytułem: Filozofia osoby.

Człowiek posiada dwie szczególne właściwości: rozumność i wolność. One to świadczą o jego godności i wyróżnieniu (wielkości pośród innych stworzeń). Dzięki wymienionym właściwościom człowiek posiada zdolność "panowania" nad światem, to jest dokonywania działań, które są świadome i dobrowolne. Ponadto jest zdolny do tworzenia kultury. Wszelkie czynności człowieka dzielimy na działania "materialne", fizykalne oraz duchowe.

Człowiek jako byt cielesno-duchowy został przysposobiony do tego, by odkrywać siebie, rzeczywistość go otaczającą, świat duchowy oraz Twórcę wszechświata. Przejawia przy tym większe zaangażowanie w myśleniu, aniżeli w działaniu zewnętrznym, tym samym przechodząc przez życie z realną obecnością świata wewnętrznego w jego sercu. Jest to nie tylko rzeczywistość zewnętrzna, ale i wewnętrzna objawiająca się w wędrówce jego myśli, poszukiwaniach i zdobywaniu wiedzy, duchowych bądź religijnych doznaniach, amplitudzie tęczy uczuć oraz wszelkich innych doświadczeniach wewnętrznych. Bogactwo osoby, która posiada tego rodzaju świat wewnętrzny nazywa się życiem osobowym. Piękno życia wewnętrznego, które rzutuje na życie zewnętrzne dotyka przede wszystkim tematu prawdy i dobra.

We wspomnianych wyżej właściwościach człowieka obdarzonego duszą, zdolnego do działań rozumnych, wolnych, dobrych i pełnych miłości (w dodatku dzięki duszy niezależnych od ciała) objawia się w człowieku Stwórca. To podobieństwo do Boga podkreśla godność człowieka, który duszą, rozumnością i wolnością został wyróżniony pośród innych stworzeń. Jest bytem pięknym Bogiem (w nim, w sposób mistyczny "mieszka" Bóg – jak Duch Święty w świątyni) i wiecznym (zaproszonym do nieskończonej komunii ze swym Stwórcą – poprzez życie wieczne i duszę nieśmiertelną).

Kim jest człowiek, że Bóg sam się w nim objawił i go tak umiłował? Boecjusz (480-525) sformułował łacińską definicję osoby, która brzmi: Persona est rationalis naturae indywidua substantia, co znaczy: Osoba jest indywidualną substancją natury rozumnej. W świetle tej definicji cechami osoby są: substancjalność (świadcząca o istnieniu osoby), indywidualność (świadcząca o personalizmie osoby) i rozumność (świadcząca o duchowej stronie osoby). Indywidualność substancji w odniesieniu do człowieka dotyczy samowystarczalności, samodzielności i odrębności osoby. Rozumna natura w odniesieniu do człowieka dotyczy posiadania przez niego życia duchowego, które przejawia się w aktach rozumu i woli. Każdy człowiek jest osobą, ale nie każda osoba jest człowiekiem (np. Duch Święty jest Osobą, choć nie jest człowiekiem).

Z powodu godności osobowej człowiek żyjący w społeczeństwie nie może realizować wyłącznie celów społecznych, ale posiada jeszcze własny, osobowy cel, który objawia jego rozwój osobowy. Celem rozwoju osobowego człowieka wierzącego jest Bóg, a ściślej - pełne zjednoczenie z Bogiem.

Z pojęciem osoby wiąże się słowo osobowość, które oznacza strukturę psychologiczno-etyczną lub psychologiczno-moralną człowieka, stanowiąc całokształt jego cech i przymiotów.