"Letnie noce" Hectora Berlioza - cz.2.

Wiersz piąty Gautiera pt.: Lamento, u Berlioza występuje pod nazwą Au cimetière (Na cmentarzu) wraz z dopiskiem Clair de lune (Światło księżyca). Tym razem w sześciu strofach poeta przedstawił wizję cmentarza: obraz białego grobu z chwiejącym się nad nim cisem i obecnością „bladego gołębia”, który śpiewa niezwykle tkliwą, dramatyczną, a zarazem piękną pieśń. Melodia ta wywołuje u podmiotu lirycznego bolesne wspomnienie: widzi zjawę (cień postaci anielskiej) w białym welonie, która wzbudza w nim przejmujący lęk. W puentującej wiersz strofie zapowiada, że nigdy więcej nie przyjdzie już o zmierzchu na cmentarz. Mroczną i tajemniczą atmosferę utworu poetyckiego potęgują liczne symbole:

·      cis – drzewo nieśmiertelności;

·      gołąb – symbol pokoju, boskiego ducha, duszy oczyszczonej z grzechów, nieskalaności, czystości, miłości, czułości, nadziei, długowieczności;

·      biel – kolor światła, symbol nieskalaności, prawdy, niewinności i świętości oraz boskości, ale także, w znaczeniu negatywnym kojarzy się ze strachem, tchórzostwem, poddaniem się, chłodem, pustką i bladością śmierci;

·      muzyka – ład mistyczny, próba nawiązania kontaktu ze światem duchów;

·      welon – rozdzielenie, powściągliwość w mowie, ochrona, skromność, wycofanie się, dyskrecja, świętość, a także personifikacja czystości;

·      gałąź – symbol zmartwychwstania, triumfu.[1]

           

            Szósty, ostatni wiersz wykorzystany przez Berlioza w jego cyklu pieśni, to L’île inconnue (Wyspa nieznana), który u Gautiera nosi tytuł Barcarole. Konstrukcję poematu stanowi sześć strof ułożonych parami: refreniczny czterowiersz występuje na przemian ze zmiennymi w  treści sześciowierszami. Tym razem poeta maluje pejzaż marynistyczny. Podmiot liryczny chce wypłynąć z ukochaną w romantyczną podróż morską. Pełen entuzjazmu zachwala swą cudowną łódź, w której wiosło wykonano z kości słoniowej, ster ze złota, skrzydło anioła służy za żagiel, a pokładowym majtkiem jest serafin. Na prośbę o dokonanie wyboru celu podróży przez ukochaną słyszy, iż pragnie ona dopłynąć do krainy wiecznej miłości. Niestety taka wyspa nie istnieje – odpowiada żeglarz.

Oto najważniejsze symbole obecne w wierszu:

·      żagiel – symbol zesłania Ducha Świętego;

·      wiatr – poetycki obraz ożywiającego ducha; symbol zmiany, kosmicznej siły ożywiającej, organizującej i wspomagającej;

·      wiosło – symbol władzy królewskiej, przewodzenia, umiejętności;

·      kość słoniowa – nieprzekupność, nieskalaność, wysoka pozycja, ochrona;

·      złoto – doskonałość, symbol boskości, duchowego oświecenia;

·      pomarańcza – symbol płodności, wspaniałości, miłości, nieskalaności, pokory i odkupienia;

·      skrzydła – szybkość, wzniosłość, aspiracja, wolność, inteligencja, inspiracja, symbol wzlotu z ziemi do nieba;

·      serafin – symbol ognia oczyszczającego duszę;

·      łódź – symbol kołyski dla duszy i środka transportu ze świata materialnego do duchowego;

·      kwiat – oznacza urodę, boskie błogosławieństwo, wiosnę, młodość, łagodność, doskonałość duchową, niewinność, ale także krótkotrwałość życia i radość oczekującą w raju; symbol natury, atrybut nadziei i pokoju;[2] 
wyspa – symbol nieba, schronienia i spokoju duchowego; oznacza świat oddzielony, obszar zaczarowany, miejsce duchowej podróży, wiecznego szczęścia w zaświatach, centrum dla wybranych nieśmiertelnych.[3]

---

[1] Ibid. s. 29 (cis), s. 55 - 56 (gołąb), s. 18 (biel), s. 135 (muzyka), s. 236 (welon), s. 53 – 54 (gałąź).

[2] Ibid. s. 259 (żagiel), s. 237 – 238 (wiatr), s. 242 (wiosło), s. 92 (kość słoniowa), s. 255 – 256 (złoto), s. 169 (pomarańcza), s. 195 (skrzydła), s. 189 (serafin), s. 119 (łódź), s. 105 (kwiat).

[3] Ibid. s. 247 – 248 („wyspy błogosławionych”) oraz A. Tuchowski, Sergiusz Rachmaninow: „Ostrowok” pieśń op. 14 nr 2 do sł. K. Balmonta (1896), [w:] „Muzyka i Liryka”: Forma i ekspresja w liryce wokalnej 1808 – 1909. Interpretacje, Zeszyt Naukowy Akademii Muzycznej w Krakowie nr 2, 1989, s. 201 – 207.