Teologia moralna ogólna - cz.1.

1. Pismo Święte o sumieniu

Stary Testament:

W Biblii mowa o „sercu”, które oznacza wnętrze człowieka, jaźń ludzką.

Nowy Testament:

Kontynuacja myśli ST. Terminologia rozwija się:

1. kardia (serce)
2. syneidesis (sumienie)
3. gnosis (wiedza).

Sumienie – rzeczywistość, dzięki której osoba ludzka rozpoznaje wartość moralną konkretnego czynu. Prawdziwe i pewne sumienie jest przewodnikiem człowieka.

2. Teologia na temat sumienia

Syndereza – zdolność człowieka od poznania zasad moralnych.

Ujęcia:

1. intelektualistyczne – św. Tomasz (sumienie jako działanie rozumu)
2. woluntarystyczne – św. Bonawentura i szkoła franciszkańska (syndereza przymiotem woli)
3. fenomenologiczne – XX w. (sumienie to przeżycie, akt i dyspozycja, stałe nastawienie o strukturze złożonej, w której dominuje sfera emocjonalno-wolitywna)
4. teoria całościowa (wszystkie czynniki psychiczne człowieka biorą udział w zjawisku sumienia; sumienie ma charakter religijno-moralny)

Sumienie jest najtajniejszym ośrodkiem i sanktuarium człowieka, gdzie przebywa on sam z Bogiem, którego głos w jego wnętrzu rozbrzmiewa. (KDK 16)

Dziś nie jest ważne o jaki organ poznawczy chodzi przy wyjaśnianiu problemu sumienia. Odczytujemy w sumieniu głos Boga kiedy weryfikujemy własne myśli i czyny w świetle dobra najwyższego. Stąd człowiek roztropny, słuchający swego prawdziwego i prawego sumienia może słyszeć głos samego Boga.

3. Podział sumienia

Ze względu na:

a) sposób istnienia w podmiocie:

- sumienie habitualne (syndereza: baza to czynić dobro, zła unikać)

- sumienie aktualne (weryfikacja konkretnego czynu na podstawie synderezy)

b) stosunek do czynności:

- sumienie przeduczynkowe

- sumienie uczynkowe

- sumienie pouczynkowe

c) stosunek do prawa wiecznego:

- sumienie prawdziwe

- sumienie fałszywe (błędne)

d) pewność w ocenie:

- sumienie pewne

- sumienie wątpliwe (to raczej wątpliwość moralna).

4. Wychowanie sumienia

1. Negacja potrzeby formacji sumienia.

2. Współczynniki dojrzałego sumienia:

1. zdrowy rozsądek
2. znajomość życia
3. trafna ocena sytuacji
4. zdolność patrzenia w przyszłość (przezorność).

3. Środki służące formacji sumienia:

1. naturalne formy stałego kształtowania sumienia
2. nadnaturalne czynniki wpływające na właściwe ukształtowanie sumienia.

4. Rozwój sumienia w procesie wychowania człowieka:

1. anomia (amoralność, postawa hedonistyczna, uważanie za dobre tego tylko, co przyjemne)
2. heteronomia (tu otoczenie poucza, formułuje nakazy i zakazy)
3. socjonomia /12-20 rok życia/ (zdolność do oceny własnych czynów według własnych reguł moralnych)
4. autonomia, teonomia (dojrzałość duchowa sumienia, wzrost dzięki wolności, mądrości i miłości).

5. Teologalna cnota wiary

„Teologalna” - oznacza, że pochodząca od Boga.

Cnota jest to stałe, prawdziwe i łatwe spełnianie dobra. (św. Augustyn)

Wiara – nadprzyrodzony dar Boży, który umożliwia:

- osobowe przylgnięcie do Boga

- uznanie Objawienia Bożego

- zdolność rozpoznawania rzeczywistości nadprzyrodzonej.

Cechy wiary (14):

- darmowa

- dialogiczna

- dynamiczna

- konieczna do zbawienia

- misyjna (zadanie)

- możliwa do utracenia

- nadprzyrodzona

- (stanowi) niejasność (misterium)

- odporna (tarcza)

- osobowa

- pewna (oparta na słowie Boga)

- responsoryczna (odp. człowieka)

- trynitarna

- (posiada) ustopniowanie (może wzrastać).

Obowiązki wobec wiary:

1. Przyjąć wiarę.
2. Ochrona wiary

- zagrożenia zewnętrzne i obrona przed nimi

- zagrożenia ze strony tzw. środowiska kulturowego i obrona przed nimi.

3. Poznanie prawd wiary.
4. Wzrastanie w wierze

- budzenie w sobie aktów wiary

- życie sakramentalne

- modlitwa;

5. Apostolstwo wiary

- wyznawanie wiary słowem i czynem

- współudział w dziele misyjnym.