List do Efezjan - cz.2.

Życie zgodne z powołaniem wg Ef 4,1 – 6,20

Części:

1. obraz jedności Kościoła

• jedność Ciała Chrystusa – Głowy (Kościoła) pośród różnych posług (darów, charyzmatów, stanowisk) + dynamika w dążeniu do jedności; jedność poprzez pokój, jedną wiarę;
• budowanie wspólnoty poprzez miłość.

2. przeciwstawienie moralności pogańskiej i chrześcijańskiej

1. grzechy pogańskiego stylu życia:

- zatwardziałość serca,

- rozpusta,

- chciwość,

- gorycz,

- uniesienie,

- gniew,

- wrzaskliwość,

- znieważenie,

- złość (sześć ostatnich grzechów, jakie wymienia apostoł, to wady języka)

2. chrześcijanin – nowy człowiek (metanoia):

- zakaz kłamstwa,

- zakaz kradzieży,

- zakaz złej mowy (lecz budująca),

- zakaz złych postaw,

- bycie dobrym,

- bycie miłosiernym,

- bycie miłującym,

- bycie światłem Chrystusowym,

- bycie pełniącym wolę Bożą,

- starać się nie grzeszyć,

- bycie modlącym się.

3. tzw. kodeks rodzinny (relacje: dzieci-rodzice, pan-niewolnik, mąż-żona)

W małżeństwie relacja miłości na wzór Chrystusa i Kościoła (miłość Chrystusa do Kościoła = miłość męża do żony, aż po oddanie życia; służba, posłuszeństwo Kościoła Chrystusowi = miłość żony do męża).

Dzieci winny być posłuszne rodzicom w dobru, a rodzice nie powinni dzieci pobudzać do gniewu (zaś napominać).

Niewolnik winien ze czcią i bojaźnią, w prostocie serca być posłusznym doczesnemu panu, jak Chrystusowi – z duszy pełniąc wolę Bożą, ochotnie służąc. Pan zaś winien zaniechać gróźb.

4. opis „uzbrojenia” chrześcijanina (cechy) – pomoce do zbawienia:

• biodra przepasane prawdą,
• pancerz sprawiedliwości,
• buty – jako gotowość głoszenia Dobrej Nowiny,
• tarcza wiary,
• hełm zbawienia,
• miecz Ducha (= Słowo Boże)
• + modlitwa
• i czujność.

List do Efezjan - cz.1.

Adresaci listu, historyczność oraz struktura

W czasach Pawła Efez był kwitnącą stolicą prowincji Azji. Liczył 200 tys. mieszkańców. W 547 r. przejął tu władzę król perski – Cyrus. W VI w. wybudowano świątynię Artemidy (król Krezus); wcześniej zaś czczono boginię przyrody i płodności (boginię matkę). Artemida również była boginią matką hellenistów (stąd przedstawiano ją z dużą ilością piersi). W czasach apostoła Efez był portem, nad morzem, w pięknym fiordzie. Dziś Efez jest 8 km od morza. Wspólnotę w Efezie rozwijało małżeństwo: Pryscylla (kobieta) i Akwila (mężczyzna).

Z Efezu pochodzą tzw. listy więzienne św. Pawła (który pisał: noszę kajdany jak złoczyńca).

Hipotezy dotyczące adresatów listu:

1. Efezjanie
2. List do Efezjan to zaginiony List do Laodycejczyków,
3. list okólny (inaczej: okrężny), do terytorium, na którym były te gminy (list kopiowano i zwój ten adresowano do nowej gminy),
4. ogólnie: chrześcijanie pochodzący z pogaństwa; wspólnota już funkcjonująca.

Części Listu do Efezjan:

Cz. I - doktrynalna (Ef 1-3), dogmatyczna – o misterium Chrystusa w Kościele:

1. Refleksja nad Chrystusem – Panem Kościoła i całego stworzenia (Kyrios),
2. Kościół jako Ciało; Budowla na kamieniu węgielnym Chrystusa (fundament nauki przekazanej prorokom i apostołom),

- będąc w Kościele możemy czerpać z jego dóbr i łask oraz być solą i światłem rozsiewając miłość Boga;

Cz. II - moralna (Ef 4-6) – wnioski z faktu przynależności do Chrystusa (życie zgodne z powołaniem)

1. pierwszy wymóg – zachować jedność
2. sugestie: wzajemny szacunek, współpraca; bycie nowym człowiekiem po poznaniu Chrystusa, bycie w pełni oddanym w miłości małżeńskiej (na wzór związku Chrystusa z Kościołem).

List do Kolosan

Niebezpieczeństwa zagrażające gminie w Kolosach i nauczanie Pawła

Założycielem wspólnoty był Epafras.

List do Kolosan powstał w więzieniu, w Rzymie (61-63 r.). Być może Epafrasowi Paweł dyktował ten list. Występują w nim 34 nowe słowa, których nie ma w innych listach, a także brak typowych dla apostoła zwrotów dość popularnych (tj. np. zbawienie, wierzyć, obietnica, wolność).

List do Kolosan Paweł przesłał wspólnocie przez Tychika. Z nim też apostoł odsyła Onezyma do jego właściciela – Filemona.

Wiadomości o Kolosanach posiadał Paweł m.in od Onezyma i Epafrasa.

Powodem napisania tekstu były niepokoje i zamęt z powodu zabobonów i spekulacji pseudofilozofii Greków oraz ludzi pochodzących prawdopodobnie z judaizmu (bo dotyczyły spraw pokarmu, szabatu i aniołów), nadętych pychą, którzy nie trzymali się Głowy (tj. Chrystusa). Narzucali oni innym reżim i ascezę (w sferze małżeńskiej i pokarmów). Św. Paweł pisząc list:

- walczy o wolność człowieka w Chrystusie,

- dla niego Chrystus egzorcyzmuje świat, uwalnia od lęku; jest Panem wszelkich żywiołów; Głową Kościoła jako ciała,

- apostoł nie polemizuje z siejącymi zamęt (nie deprecjonuje ich),

- daje naukę teologiczną dotyczącą pogłębiania wiary; w Chrystusie wskazuje fundament mocy,

- podkreśla, że niemożliwe jest pogodzenie kultu żywiołów szarlatanów (forma neopogaństwa, pregnozy) z nauką Chrystusa,

- kreśli ideał chrześcijaństwa (etos):

• nadzieja jest w Chrystusie,
• potrzeba zniesienia podziałów we wspólnocie (jedność),
• potrzeba odrzucenia niegodnych praktyk. 

List do Filemona

Okoliczności napisania listu i temat braterstwa w Chrystusie

List powstał w Rzymie ok. 61-63 r.

Filemon był bogatym mieszkańcem Kolosów. Zawdzięczał swe nawrócenie Pawłowi. Miał on niewolnika o imieniu Onezym (ozn. użyteczny), który uciekł z jego domu. Przyczyną była prawdopodobnie defraudacja pieniędzy (zły czyn, za którzy mógł być ukarany nawet śmiercią; inne kary, jakie wymierzano niewolnikom za ucieczkę, to litera F - ozn. fugitivus = uciekinier, wypalana na czole + obroża zakładana na szyję do końca życia).

Onezym spotyka Pawła, prawdopodobnie w Efezie (w więzieniu). Paweł pracując nad Onezymem sprawia, że staje się on chrześcijaninem (zrodziłem go w kajdanach). Nazywa go: serce moje ukazując, że stał się mu bratem w Panu. Odsyła go do Filemona, którego prosi, by ten zrzekł się swoich praw (jakie ma względem niewolnika) i by przyjął Onezyma jak jego (Pawła). Nic nie wymusza. Pisze bardzo odważnie. W ten sposób chce niejako „rozsadzić” niewolnictwo od wewnątrz (nie jak Spartakus - od zewnątrz). Obiecał, że Filemon odzyska Onezyma nie jako niewolnika, ale brata umiłowanego. Pisząc o bratniej miłości wobec Onzyma apostoł prezentuje absolutną nowość, rewolucję. Obiecuje, że Onezym będzie użyteczny Filemonowi zarówno w doczesności, jak i w Panu. Paweł zatem wierzy w wielkoduszność Filemona, inaczej nie odsyłał by do niego Onezyma, informując jednocześnie, że jest ochrzczony jako niewolnik. Tym samym zachęca go do miłosierdzia i braterstwa w Panu.

Paweł pisze, że dał Filemonowi o wiele więcej (czyli wiarę) niż Onezym jemu zabrał. Dlatego wskazuje Filemonowi, że jest on winien Pawłowi o wiele więcej. Tym samym chce, by ten przyjął Onezyma bez wymierzania mu kary.

Wniosek (autorstwa Marcina Lutra):

My wszyscy jesteśmy Onezymami Boga, wybawionymi przez Chrystusa (w swym liście Paweł jest jak Chrystus, naśladując Jego postawę).

List do Filipian

Doniosłość hymnu chrystologicznego (2,5-11) – uniżył samego siebie, stając się posłusznym (Flp 2,8)

On istniejąc w postaci Bożej,

nie skorzystał ze sposobności,

aby na równi być z Bogiem,

lecz ogołocił samego siebie,

przyjąwszy postać sługi,

stawszy się podobnym do ludzi.

A w zewnętrznym przejawie, uznany za człowieka,

uniżył samego siebie,

stawszy się posłusznym aż do śmierci –

- i to śmierci krzyżowej.

Dlatego też Bóg go nad wszystko wywyższył

i darował Mu imię ponad wszelkie imię,

aby na imię Jezusa zgięło się każde kolano

istot niebieskich i ziemskich, i podziemnych.

I aby wszelki język wyznał,

że Jezus Chrystus jest PANEM –

ku chwale Boga Ojca.

Okoliczności powstania listu:

List do Filipian powstał podczas III podróży misyjnej św. Pawła, kiedy był więziony w Efezie. Od Filipian otrzymywał wsparcie finansowe (jako od jedynej wspólnoty), prawdopodobnie na kaucję, by go wykupić. Pieniądze były przywiezione przez Epafrodyta.

Filippi było wówczas terytorium rzymskim, miastem dla weteranów wojennych. Żyli tam Żydzi, którzy nie mieli jednak zbudowanej synagogi (urodzeni w Filippi byli Rzymianami).

Wspólnota ta została założona przez Pawła podczas jego II wyprawy misyjnej: 49/50 r. To pierwsza wspólnota chrześcijańska w Europie. Jednocześnie wspólnota najukochańsza dla apostoła.

Powodem napisania listu było przybycie Epafrodyta z pieniędzmi, który zachorował. Paweł go leczył, a potem odesłał z listem.

Treść listu:

1. Apostoł zachęca do wytrwania w cierpieniu (czuł, że jego życie jest zagrożone),
2. przestrzega przed „psami” (przeciwnikami Kościoła) i okaleczeńcami (obrzezanymi lub okaleczającymi się podczas kultów pogańskich).

Hymn o ogołoceniu Chrystusa (przedpawłowy): 2,5-11 „Chrystus, Bóg-Człowiek, wzorem pokory” − analiza:

• stwierdzenie Jego Boskiej natury i istnienia przed Wcieleniem,
• 2 strofy: preegzystencja (u Boga) i egzystencja (wśród ludzi),
• na ziemi: sługa, pokorny (uniżony), posłuszny – oddany ludziom w miłości, wypełniający wolę Bożą,
• wywyższenie = odpowiedź Ojca; zwycięstwo Chrystusa w chwale Ojca. Cel wywyższenia: aby wszelki język wyznał, że Jezus Chrystus jest Panem (Flp 2,11): wiara → zbawienie.

List do Galatów - cz.2.

Paweł i Prawo – na podstawie Listu do Galatów

Według mentalności Żydów: Bóg błogosławi, jeśli Mu się coś da, jeśli przestrzega się Prawa. Według Pawła: Bóg kocha, daje wiarę, usprawiedliwia – bez żadnych zasług człowieka. To jest łaska (gratia – ulubione słowo apostoła). Przykładem na to jest sam Paweł. Człowiek winien na tę łaskę odpowiedzieć wiarą, która działa przez miłość (stąd ani obrzezanie nic nie znaczy, ani jego brak). Przylgnięcie do Jezusa – usprawiedliwia.

Dawniej Prawo było pedagogiem (ale w innym, niż współcześnie, kontekście i znaczeniu):

- stróżem,

- stwierdzało: jesteśmy grzesznikami,

- wymierzało karę, lecz nie mało dać usprawiedliwienia; nie można za nie nic kupić.

Tymczasem człowiek nic nie osiągnie sam, nie może nic wymóc na Bogu. Chrystus jakby „zwalnia” z wypełnienia Prawa dając usprawiedliwienie z wiary. On zbawia, ratuje, by człowiek nie popadł w samowystarczalność (samozbawienie). Paweł uwierzył właśnie Chrystusowi.

Owoce wiary w Chrystusa:

• jesteśmy synami Bożymi w Jezusie Chrystusie (godność przez usprawiedliwienie),
• jesteśmy ochrzczeni w Chrystusie (zanurzeni w Nim) i przyobleczeni w Chrystusa:

- jedność w Chrystusie (nie ma Żyda ani Greka; niewolnika ani wolnego) = równość w godności (Do wolności wyswobodził nas Chrystus).

Podsumowanie:

Paweł jest przykładem wzorowego Żyda, który wobec Prawa był bez zarzutu. Pod Damaszkiem nastąpiło nawrócenie teologalne (nie moralne). Rzeczy wcześniejsze pozostały tym, czym były (np. pochodzenie żydowskie, wykształcenie u Gamaliela, obrzezanie itd.). Utraciły jednak dla niego wartość, ponieważ natrafił na coś niepomiernie większego (por. Flp 3,7-8).

Zbawienie płynie ze śmierci Chrystusa, nie z naszych uczynków. Zanegowanie tego oznacza zanegowanie krzyża (Ga 2,21). Ponadto Chrystus umarł za nas zgodnie z Pismem (czyli proroctwami ST).

List do Galatów - cz.1.

Okoliczności napisania listu, adresaci i czas powstania

Według egzegetów list ten jest skierowany do ludów galickich, zamieszkujących krainę geograficzną – Galację (dziś: północna Turcja), a zatem do pogan pochodzenia celtyckiego lub greckiego. List został napisany prawdopodobnie z Efezu, podczas III wyprawy misyjnej Pawła Apostoła, około 57 roku.

Motywy napisania listu:

1. odpieranie przez Pawła zarzutu, że nie jest apostołem i nie ma autorytetu (Chrystus objawił się we Mnie),
2. doniosłość wiary w życiu chrześcijanina (rozwinął to potem w Rz).

Kontekst:

Krótko po ostatniej (drugiej) wizycie św. Pawła u Galatów do założonych przez niego gmin chrześcijańskich przybyli nowi głosiciele Ewangelii, domagając się od nawróconych zachowywania przepisów rytualnych i ceremonialnych Starego Testamentu, w szczególności zaś poddawania się obrzezaniu. Wprowadzili oni zamęt w umysłach Galatów, którzy w skutek tego znaleźli się w rozterce, krok tylko od odstępstwa od głoszonej przez św. Pawła Ewangelii. Nowinkarze ci (pochodzenia żydowskiego) uzasadniali swe stanowisko także tym, że św. Paweł, nie należąc do grona Dwunastu, nie głosi autentycznej nauki.

Apologia (obrona) św. Pawła (na podstawie Ga 1-2)

(1) odpieranie zarzutu, że nie jest apostołem i nie ma autorytetu:

- św. Paweł pisze, że został powołany z ustanowienia Jezusa Zmartwychwstałego, a nie ustanowienia ludzkiego,

- Apostoł głosi Ewangelię Chrystusową, która jest jedna (gdyby było inaczej, byłby przeklęty), jemu objawiona,

- Paweł nie zabiega o względy ludzkie, jest sługą Chrystusa, chce podobać się Bogu,

- moc Ewangelii Chrystusowej przemieniła Pawła teologalnie (bo moralnie, według Prawa żydowskiego, był bez zarzutu),

- Chrystus wybrał Pawła jeszcze w łonie matki i powołał dzięki swej łasce, by głosić Objawienie – we mnie (czyli w Pawle, a nie dla Pawła), a nastąpiło to pod Damaszkiem (w Pawle Objawienie Jezusa i miłość Boga),

- okazana mu łaska została przez Pawła odczytana, by głosić Ewangelię poganom nieobrzezanym;

(2) odpieranie zamętu Żydów domagających się od nawróconych pogan przestrzegania przepisów Starego Testamentu (m.in. poddawania się obrzezaniu):

- Kefas (Piotr), Jakub i Jan poznali Pawła i podali mu prawicę na znak wspólnoty, dając tym samym wyraz akceptacji do ewangelizowania pogan,

- w Antiochii konflikt z Kefasem, któremu Paweł sprzeciwił się (przez jego nieszczere postępowanie), sam bowiem Piotr żył według zwyczajów pogan, a potem zmuszał ich do przyjęcia zwyczajów żydowskich,

- usprawiedliwienie z grzechów jest przez wiarę w Jezusa Chrystusa, a nie z uczynków Prawa: Ja dla Prawa umarłem przez Prawo, aby żyć dla Boga: razem z Chrystusem zostałem przybity do krzyża. Teraz zaś już nie ja żyję, ale żyje we mnie Chrystus. (…) Jeżeli zaś usprawiedliwienie dokonuje się przez Prawo, to Chrystus umarł na darmo. (Ga 2,19-21).

List do Rzymian - cz.2.

A sprawiedliwy z wiary żyć będzie dzięki wierze (Rz 1,17) – ewolucja rozumienia tej prawdy

Trzy ujęcia tego zdania (ewolucja):

a)

Ha 2,4 – a sprawiedliwy żyć będzie dzięki swej wierności (= los w rękach człowieka)

b)

LXX (Septuaginta, grecki przekład Biblii Hebrajskiej) – a sprawiedliwy (cadyk) żyć będzie dzięki Mej wierności (← to są słowa Boga)

c)

Rz 1,17 – a sprawiedliwy żyć będzie dzięki wierze (= udział Boga i człowieka)

Wniosek:

Człowiek staje się sprawiedliwy, gdy odpowiada na Bożą wierność. Bóg jest wierny do tego stopnia, że daje nam dar największy – swego Syna. Na ten dar jest potrzebna odpowiedź człowieka: wiara, otwarcie na dar Syna, by Go przyjąć do swego serca i życia. Sprawiedliwy jest sprawiedliwym, bo najpierw został przez Boga usprawiedliwiony.

Sprawiedliwy = cadyk to ten, kto:

- posiada zdolność rozpoznawania woli Bożej względem niego samego,

- posiada zdolność rozpoznawania planu Bożego w świecie, którzy to plan rzutuje na jego osobiste życie.

Bycie sprawiedliwym to coś dynamicznego (nie statycznego). Sprawiedliwość od wiary wychodzi i ku wierze prowadzi (= chrześcijaństwo dynamiczne). A zatem zwrot w tekście św. Pawła: od wiary… ku wierze sugeruje, że wiara wymaga ciągłego zgłębiania.

Konieczność usprawiedliwienia dla ludzi. Studium rozdziałów 2-6 z Listu do Rzymian (podsumowanie)

Według soteriologicznej teologii Apostoła Narodów usprawiedliwienie dla ludzi dokonuje się przez wiarę w Jezusa Chrystusa (a nie przez uczynki i przez przestrzegania litery Prawa).

Człowiek staje się sprawiedliwy, bo najpierw został przez Boga usprawiedliwiony. Ponadto, człowiek staje się sprawiedliwy, gdy odpowiada na Bożą wierność. A Pan Bóg jest wierny do tego stopnia, że daje nam dar największy – swego Syna. Na ten dar jest potrzebna odpowiedź człowieka: wiara, a tym samym otwarcie na ów dar Syna, by Go przyjąć do swego serca i życia.

Wiara dotyczy ciągłego poszukiwania i odkrywania, zgłębiania i wzrastania, bo sprawiedliwość od wiary wychodzi i ku wierze prowadzi (i na tym polega dynamizm chrześcijański). Wiara jest przepustką do zbawienia.

Miłosierdzie Boże jest niezasłużonym darem z miłości Boga. Wiara pozwala na działanie Bożego miłosierdzia w nas.

Prawo nie daje zbawienia, nie usprawiedliwia, zwiększa natomiast naszą znajomość grzechów.

Usprawiedliwienie jest łaską darmową, jednak zbawienie było okupione krwią Chrystusa.

Dar łaski musi być dobrowolnie przyjęty. Wiara człowieka jest uwerturą do przyjęcia daru łaski. Człowiek musi chcieć być zbawionym. Aby chcieć, musi być godnym. Aby być godnym, winien postępować wedle Prawa, przykazań. Jednak zbawienie nie tylko od nas zależy. Jest darem wynikającym z miłości Boga za naszą wiarę. Sam człowiek nie może się zbawić. Żaden ludzki uczynek nie ma mocy zbawczej. Usprawiedliwienie przez wiarę to wstęp. Za wiarą winny pójść uczynki jako pełna odpowiedź na dar miłości Bożej.

Abraham jest wzorem wiary przed obrzezaniem (samo obrzezanie to znak usprawiedliwienia).

Jak przez nieposłuszeństwo Adama wszyscy stali się grzesznikami, tak przez posłuszeństwo Jezusa wszyscy stają się sprawiedliwymi.

Przez Chrzest Święty następuje zanurzenie w śmierć (razem z Chrystusem) i nowe życie w Chrystusie, w łasce Boga. Owoce, to: sprawiedliwość, uświęcenie i życie wieczne.

List do Rzymian - cz.1.

Kontekst, wiadomości o wspólnocie

• Paweł nie znał wspólnoty rzymskiej bezpośrednio, nie zakładał jej, a wiadomości miał od małżeństwa: Pryscylli (kobiety) i Akwili (mężczyzny),
• Rzym był wówczas milionowym miastem, w którym żyło ok. 50 tysięcy Żydów mających tam 13 synagog,
• Powstanie listu datuje się na zimę 57-58 roku po Chrystusie (podczas III wyprawy misyjnej apostoła), niedaleko Koryntu,
• Paweł przybył do Rzymu ok. 60 roku (jako więzień).

Motywy napisania listu i struktura

Przesłanki do napisania Listu do Rzymian:

1. cel misyjny – głoszenie Ewangelii mieszkańcom Rzymu (motyw ewangelizacyjny),
2. obopólne umocnienie wiarą, pokrzepienie (re ewangelizacja – model ewangelizacji wierzących),
3. cel apologetyczny – Paweł chce bronić swej Ewangelii przed jej złym rozumieniem tym bardziej, że nie wstydzi się Ewangelii,
4. chęć wsparcia składką wspólnoty jerozolimskiej.

Cechy listu

- to coś więcej niż list,

- tekst najdłuższy (z wszystkich przypisywanych św. Pawłowi i zachowanych do naszych czasów), najbardziej doktrynalny,

- ton listu jest pełen urzekającej pokory i dobroci, spokojny (bo apostoł nie zakładał tej wspólnoty),

- słownictwo jest bardzo wymagające,

- sercem przesłania listu są słowa: sprawiedliwy z wiary żyć będzie (chrześcijaństwo wiarą uniwersalną).

List powstał z założeń ściśle osobistych: zapowiada wizytę apostoła w Kościele rzymskim. Paweł prosi też w nim o udzielenie mu pomocy w zamierzonej podróży do Hiszpanii.

Struktura listu

• rozdziały 1-11: zagadnienia teologiczne

Tematyka:

- usprawiedliwienie, które dokonuje się przez wiarę w Jezusa Chrystusa (synteza soteriologicznej teologii apostoła),

- o powołaniu wszystkich ludzi do wiary i zbawienia,

- o grzechu pierworodnym (najpełniejsze pouczenie spośród zachowanych listów św. Pawła);

• rozdziały 12-16 mają charakter duszpasterski, moralny (np. obowiązki chrześcijan: miłość, pokora, szacunek) i osobisty.