KULTURA
Państwo, doceniając rolę kościołów i
innych związków wyznaniowych w strzeżeniu dziedzictwa kultury narodowej i jej
rozwoju, objęło te instytucje opieką dając prawnie gwarancje na polu kultury.
Dotyczą one:
1) poszanowania
prawa kościołów do posługiwania się środkami masowego przekazu;
2)
współdziałania państwa z kościołami w ochronie dóbr kultury narodowej, które
znajdują się w posiadaniu kościelnych osób prawnych;
3) budowy
obiektów sakralnych i kościelnych[1].
Ad. 1)
Gwarancje znajdują się w: art. 20 i
25 Konkordatu oraz w rozdziale 8 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła
Katolickiego w RP (zatytułowanej "Kultura oraz środki masowego
przekazywania"). W Konkordacie wyróżniono 3 zasady: wolność publikacji,
prawo dostępu do publicznych środków społecznego przekazu oraz prawo do
posiadania i używania własnych środków społecznego przekazu. Prawo to zakłada
nabycie tytułu własności oraz dostęp do niezbędnych częstotliwości. Ważnym
zapisem jest ten, iż "swobodne drukowanie" dzieł związanych z misją
Kościoła[2]
oznacza (jak wyjaśnia prof. J. Krukowski) wydawanie publikacji "bez
ograniczeń, a zwłaszcza bez kontroli, czyli cenzury uprzedniej ze strony
instytucji państwowych"[3]. Należy
jednak pamiętać o poszanowaniu praw autorskich oraz tajemnicy państwowej.
Dodatkowe gwarancje z tym związane znajdujemy w art. 46-47 ustawy o stosunku
Państwa do Kościoła Katolickiego w RP. Obejmują one: "prawo do zakładania
i posiadania przez kościelne osoby prawne wydawnictw, katolickiej agencji
informacyjnej, zakładów poligraficznych (...); prawo do otrzymywania w
charakterze «darowizny z zagranicy na własne potrzeby maszyn, urządzeń i
materiałów poligraficznych oraz papieru» (...); [a także] prawo do swobodnego
rozpowszechniania swych publikacji (...)"[4]. Ze
środkami masowego przekazu wiąże się prawo "do emitowania programów w
publicznej radiofonii i telewizji, na zasadach określonych w prawie
polskim" (art. 20 ust. 2 Konkordatu). Potwierdza to również art. 48 ust. 1
ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP, w którym jest zapis,
że "Kościół ma prawo do emitowania w środkach masowego przekazu (...) Mszy
św. w niedziele i święta oraz swoich programów, w szczególności
religijno-moralnych, społecznych i kulturalnych"[5].
Prof. J. Krukowski zwraca uwagę na to, że "radiofonia i telewizja
publiczna w państwie demokratycznym powinna respektować pluralizm
światopoglądowy społeczeństwa. Dlatego też powinna w swym programie prezentować
wszystkie kierunki myślenia, jakie występują w społeczeństwie polskim"[6].
Dla innych kościołów i związków
wyznaniowych nie ma generalnej zasady dotyczącej prawa do posiadania własnych
środków masowego przekazu, a także własnych stacji radiowo-telewizyjnych[7].
Ad. 2)
Instytucje kościelne posiadają część
obiektów sakralnych, przedmiotów i materiałów muzealno-archiwalnych, które mają
wartość zabytków. Należą one do dziedzictwa kultury narodowej, stąd podlegają
ochronie państwa. Władze kościelne winny współpracować w ich ochronie z władzą
państwową[8].
Wiąże się z tym m.in. udostępnianie dóbr kultury będących w dyspozycji Kościoła
katolickiego. Wśród gwarancji dotyczących kościołów i innych związków
wyznaniowych zaliczamy: prawo kościoła do zakładania i posiadania archiwów oraz
własnych zbiorów bibliotecznych; współdziałanie instytucji kościelnych z
państwowymi i samorządowymi oraz prowadzenie przez organizacje kościelne
działalności społeczno-kulturalnej[9].
Ad. 3)
W kwestii budowania obiektów
sakralnych (kościołów, kaplic, cmentarzy) i kościelnych (budynków kurii
diecezjalnych, domów zakonnych, domów parafialnych, seminariów duchownych, szkół
katolickich i in.) zapisy odnajdujemy w Konstytucji RP z 1997 r. w art. 53 ust
2; w art. 24 Konkordatu[10] oraz
w art. 41-45 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP. Ważną
sprawą jest też przestrzeganie przepisów zawartych w ustawie z 7 lipca 1994 r.
- Prawo budowlane (Dz.U. 1994, nr 89, poz. 414 z późn. zm.) oraz ustawie z 7
lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 1994, nr 89, poz. 415 z
późn. zm.). Na temat dokonywania przebudowy jest napisane w art. 25 ust 5
Konstytucji RP oraz art. 1 Konkordatu. Ogólnie rzecz biorąc "decyzja w
sprawie budowy obiektów sakralnych i kościelnych oraz założenia cmentarza
należy (...) do władz kościelnych, ale realizacja podjętej przez nich decyzji
może nastąpić dopiero po uzgodnieniu z kompetentnymi władzami państwowymi i po
uzyskaniu decyzji administracyjnych, dotyczących zatwierdzenia projektów
architektonicznych, zagospodarowania przestrzennego itp., zgodnie z prawem
polskim, czyli prawem powszechnie obowiązującym."[11]
Odnośnie innych kościołów i związków
wyznaniowych są gwarancje ze strony państwa, które mówią, iż "plany
zagospodarowania przestrzennego mają obejmować także inwestycje sakralne i
kościelne, na wniosek kompetentnej władzy danego kościoła, (...) [a ponadto]
grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność gminy będą oddawane w
użytkowanie wieczyste lub sprzedawane kościelnym osobom na ich wniosek"[12].
[1] Zob. J. Krukowski, Polskie prawo wyznaniowe, s. 205.
[2] Do nich zaliczają się m.in.:
encykliki papieskie, listy pasterskie biskupów, katechizmy, podręczniki do
nauki religii, księgi liturgiczne, akty normatywne Stolicy Apostolskiej, akty
synodów, dekrety biskupów diecezjalnych itp.
[3] J. Krukowski, Polskie prawo wyznaniowe, s. 206.
[4] Tamże, s. 207.
[5] Tamże, s. 208.
[6] Tamże. Autor dodaje: "Na
tej podstawie powstała Redakcja Programów Katolickich TVP SA oraz Redakcja
Ekumeniczna Programu 2 TVP SA w programie radia i telewizji publicznej."
[7] Takie gwarancje zostały wpisane
tylko do niektórych ustaw indywidualnych. - Zob. J. Krukowski, Polskie prawo wyznaniowe, s. 208-210.
[8] Zob. art. 25 Konkordatu; art. 51
ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP.
[9] Zob. J. Krukowski, Polskie prawo wyznaniowe, s. 211-212.
[10] Prawa do posiadania i
konserwacji zostały omówione w komentarzu do art. 22 ust 4 Konkordatu.
[11] J. Krukowski, Polskie prawo wyznaniowe, s. 214. Zob.
też: rozdział 7 "Budownictwo sakralne i kościelne. Cmentarze." -
ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP.
[12] Zob. J. Krukowski, Polskie prawo wyznaniowe, s. 214-215.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz