SZKOLNICTWO
Prawo obywateli do wolności sumienia
i religii wyraża się również "w nauczaniu
religii w szkołach publicznych, szkolnictwie wyznaniowym i innych formach
działalności oświatowo-wychowawczej kościołów i innych związków
wyznaniowych"[1].
W Polsce panuje fakultatywny system nauczania religii[2].
Polega to na tym, że udział w lekcjach religii w szkole publicznej według
programu dostosowanego do wyznania (katolickiego, prawosławnego, muzułmańskiego
lub innego) należy pisemnie zgłosić w formie oświadczenia - przez ucznia
pełnoletniego lub jego rodziców - w przypadku braku pełnoletności ucznia[3].
Zwykle w szkole jest też etyka, jako przedmiot fakultatywny dla tych,
którzy nie zgłoszą swej chęci udziału w lekcjach religii.[4] Fakultatywność,
o której mowa, kończy się w momencie decyzji.
Ważna jest również kwestia ilości uczniów uczęszczających na tego
typu zajęcia. Szkoła ma obowiązek zorganizować lekcje religii w liczbie 2
godzin tygodniowo, jeśli w klasie jest minimum 7 uczniów danego wyznania (z
oświadczeniami, że chcą brać udział w tych lekcjach). Jeżeli liczba chętnych
uczniów w danej klasie jest mniejsza niż 7, ale są chętni w innej klasie, to
można zorganizować lekcje międzyklasowe z religii, zajęcia w grupach
międzyszkolnych lub katechezę w punkcie katechetycznym (ale dla minimum 3
uczniów).[5]
Nauczanie religii jest oceniane i wpisane na świadectwie w
miejscu: "religia/etyka". Stąd nie wykazuje ono, czy uczeń chodził na
lekcje religii czy na etykę. Nie wskazuje też na rodzaj wyznania. Ocena z tego
przedmiotu jest bezpośrednio po ocenie ze sprawowania. Co ważne, to fakt, że
"ocena z religii nie jest wystawiana za praktyki religijne, lecz za
wiadomości z tego przedmiotu"[6] . Rozporządzenie
Ministra Edukacji Narodowej z 13 lipca 2007 r. pozwala od roku szkolnego 2007/2008, aby ocena z religii lub etyki wliczała się do średniej ocen uczniów w
szkołach publicznych (zob. Dz.U. Nr 130, poz. 906).
Nauczyciele
religii podlegają zarówno władzy kościelnej, jak i państwowej. Według
Konkordatu nauczyciele muszą posiadać upoważnienie (missio canonica) od biskupa diecezjalnego (art. 12. ust 3).
Warunkiem otrzymania takiego upoważnienia jest spełnienie wymogów dotyczących
wykształcenia, osobistej postawy i postępowania oraz nauczania zgodnego z
doktryną Kościoła. Katechetą może być zarówno osoba duchowna, jak i świecka,
jeśli posiada odpowiednie kwalifikacje[7]. Upoważnienie
ma charakter pisemnego skierowania nauczyciela religii katolickiej do danej
placówki ze strony biskupa diecezjalnego Kościoła katolickiego lub właściwej
władzy zwierzchniej innego kościoła i związku wyznaniowego do nauczania religii
swoich wiernych[8].
W innych sprawach nauczyciele religii podlegają przepisom władzy państwowej[9].
Katecheci i nauczyciele etyki mają równe prawa, co nauczyciele innych
przedmiotów[10]
(z tym wyjątkiem, że nie mogą być wychowawcami klasy).
Konkordat gwarantuje również
katechizację dorosłych oraz nauczanie w duszpasterstwach akademickich (art. 15
ust. 5).
Wolność wyznania daje prawo do praktyk religijnych osobom
przebywającym w zakładach wychowawczych, opiekuńczych, na obozach i koloniach, w
sanatoriach i szpitalach[11]
(zgodnie z życzeniem rodziców lub samych podopiecznych). Do praktyk religijnych
zalicza się tu: odmawianie modlitwy, zawieszanie krzyża i innych symboli
religijnych, czytanie lektury religijnej, udział w Eucharystii w niedziele i
święta[12].
Ważny jest też obowiązek opiekunów, którzy winni zapewnić wychowankom opiekę podczas
ich udziału w praktykach religijnych, np. podczas Mszy Świętej czy rekolekcji
itp.
Analogiczne gwarancje dotyczą
zarówno wyznawców religii katolickiej, jak i osób z innych kościołów lub
związków wyznaniowych.
Ponadto państwo polskie gwarantuje
Kościołowi katolickiemu prawo do "zakładania i prowadzenia placówek
oświatowych i wychowawczych, statusu prawnego szkół prowadzonych przez
instytucje kościelne, statusu nauczycieli i uczniów szkół katolickich, [a
także] dotacji z budżetu państwa i organów samorządowych na rzecz tych
szkół"[13].
Osobnym jest prawo do zakładania i prowadzenia przez Kościół własnych szkół
wyższych o profilu wykraczającym poza nauki kościelne (własnych uniwersytetów i
wydziałów[14]),
a także prawo do statusu prawnego szkół wyższych[15] i
dotacji państwowych na rzecz uczelni kościelnych[16]. Dochodzi
tu uznawanie tytułów i stopni naukowych nadawanych przez kościelne szkoły
wyższe. Gwarancje zakładania szkół posiadają oczywiście i inne kościoły oraz
związki wyznaniowe[17].
[1] Tamże, s. 157.
[2] Drugim jest system
obligatoryjny, który występował w okresie międzywojennym. Zobowiązywał on
wszystkich uczniów do uczęszczania na lekcje religii, chyba że rodzice danego
dziecka złożyli w tej sprawie negatywne pisemne oświadczenie.
[3] "Art. 95 par. 2 Kodeksu
rodzinnego i opiekuńczego zobowiązuje dziecko pozostające pod władzą
rodzicielską do posłuszeństwa wobec rodziców" (J. Krukowski, Polskie prawo wyznaniowe, s. 159),
którzy ponoszą za nie odpowiedzialność, przy uwzględnieniu prawa dziecka do
godności i podmiotowości, a więc i wysłuchania jego przekonań religijnych (zob.
ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty; Konkordat art. 12 ust. 1).
[4] Gwarancje
nauczania religii w szkołach publicznych zostały wpisane m.in. do Konstytucji
RP z 2 kwietnia 1997 r. (art. 53 ust. 3 i 4), Konkordatu z 28 lipca 1993 r.
(art. 12), ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty, ustawy o stosunku
Państwa do Kościoła Katolickiego z 14 kwietnia 1989 r., rozporządzenia Ministra
Edukacji Narodowej z 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobów
nauczania religii w szkołach publicznych. Konstytucyjne gwarancje nie obejmują
uczniów takich związków wyznaniowych, które nie mają uregulowanej sytuacji
prawnej. - Zob. J. Krukowski, Polskie
prawo wyznaniowe, s. 158.
[5] Według
Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 14 kwietnia 1992 r. w sprawie
warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i
szkołach (Dz.U. Nr 36, poz. 155 ze zm.). To rozporządzenia zobowiązuje również
dyrekcję szkoły do zwolnienia uczniów z 3 kolejnych dni na czas odbywania rekolekcji wielkopostnych. Termin tych
rekolekcji powinien być jednak jeden dla wszystkich wyznań w danej placówce
oraz zgłoszony dyrektorowi z miesięcznym wyprzedzeniem (art. 10).
[6] J. Krukowski, Polskie prawo wyznaniowe, s. 160.
[7] Na temat kryteriów wykształcenia
zob.: Dz.Urz. MEN Nr 4 poz. 20.
[8] Zob. par. 5 rozporządzenia
Ministra Edukacji Narodowej z 14 kwietnia 1992 r.
[9] Zob. Konkordat art. 12 ust. 1.
[10] Np. według Karty Nauczyciela z
26 stycznia 1982 r. oraz ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty prawa
te dotyczą: wynagrodzenia, świadczeń socjalnych, korzystania ze zniżek, udziału
w radach pedagogicznych, prowadzenia dziennika szkolnego, wpisywania ocen z
religii na świadectwie.
[11] Zob. art. 23 Konkordatu, art. 30
ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego z 17 maja 1989 r.,
zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 3 lipca 1992 r. (M.P. Nr 25, poz.
181).
[12]
Zob. art. 13 Konkordatu.
[13] J. Krukowski, Polskie prawo wyznaniowe, s. 168. Zob.
też: Konkordat art. 14 ust. 2. Gwarancje dla innych szkół wyznaniowych zawarte
są m.in. w ustawie z 17 maja 1989 r. o gwarancji wolności sumienia i wyznania
(art. 21 ust. 1-2).
[14] Zob. Konkordat art. 15 ust. 1.
[15] Zob. Konkordat art. 15 ust. 2.
[16] Zob. Konkordat art. 15 ust. 3.
[17] Zob. ustawę o gwarancjach
wolności sumienia i wyznania z 17 maja 1989 r. (art. 22 ust. 3 i 5).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz