Dla ścisłości i
jasności prezentowanego tematu na początku wyjaśnimy podstawowe pojęcia z nim
związane. Pod nazwą "związki wyznaniowe" będziemy mieć na myśli
związki i kościoły różnych wyznań, obecne obok Kościoła katolickiego[1]. Nazwa
ta obejmuje bowiem wszystkie organizacje i wspólnoty o charakterze religijnym[2]
rozpoznane i uznane przez państwo. Pod pojęciem "sprawy własne"
będziemy rozumieli te, które dotyczą działalności tychże związków i kościołów,
a w szczególności sprawy związane z kultem, szkolnictwem i kulturą. Temat
ograniczymy więc do owych trzech zagadnień. Obszarem analizy będzie zaś
sytuacja obecna na terenie Rzeczpospolitej Polskiej.
Najważniejszą zasadą, jaka panuje w
kościołach i związkach wyznaniowych jest ta, iż cechuje je autonomia i niezależność[3]. W
art. 25 ust. 3 Konstytucji RP czytamy: "Stosunki między państwem a
kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach
poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim
zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra
wspólnego". Stanowi to bazę na płaszczyźnie wszelakich działalności w
przestrzeni ich spraw własnych.
KULT
Podstawowym przejawem poszanowania
wolności sumienia, wyznania[4], a
więc i wolności religijnej jest wolność
kultu. Gwarantuje to Konstytucja RP z 1997 r. (art. 53 ust. 2), a także:
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona 10 grudnia 1948 r.,
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, uchwalony przez
Zgromadzenie Ogólne NZ 16 grudnia 1966 r. (art. 18), deklaracja ONZ o
wyeliminowaniu wszelkich form nietolerancji i dyskryminacji z powodów religijnych
lub przekonań z 25 listopada 1981 r. (art. 6 a, h), Europejska Konwencja o
Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności uchwalona w Rzymie 4 listopada
1850 r. (art. 9 ust. 1). Wolność ta wiąże się ze swobodą organizowania i
przeżywania zgromadzeń religijnych, w tym z posiadaniem budynków przeznaczonych
na sprawowanie kultu[5]
(obiektów kościelnych i sakralnych: świątyń, kaplic, oratorów, sanktuariów
itp.). Wiąże się także z praktykowaniem modlitwy, sprawowaniem obrzędów,
nauczaniem, jak również z posiadaniem cmentarzy do grzebania zmarłych. Art. 8
ust. 3 Konkordatu dotyczy nienaruszalności miejsc kultu i cmentarza. Ta
nienaruszalność nie oznacza jednak prawa do odmowy pochówku na cmentarzu
katolickim osoby, która miała inne wyznanie lub była niewierząca [6]. Dodatkowym
elementem owej wolności, o której mowa, jest poszanowanie dni świątecznych
(niedziel i świąt kościelnych) jako wolnych od pracy[7].
Sprawowanie kultu w miejscach
użyteczności publicznej[8]
zasługuje na dokładniejsze przybliżenie. Według art. 16 ust. 1-2 ustawy o
stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP "«organizowanie procesji,
pielgrzymek lub innych imprez o charakterze religijnym na drogach publicznych wymaga
uzgodnienia, w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego, z właściwymi
organami administracji rządowej lub samorządowej». Takie uzgodnienia nie są
wymagane «w przypadku konduktów pogrzebowych odbywających się stosownie do
miejscowego zwyczaju»"[9]. Zgromadzenia
religijne w miejscach użyteczności publicznej winny odbywać się zgodnie z przepisami
zawartymi w ustawie z dn. 5 lipca 1990 r. - Prawo o zgromadzeniach (Dz.U. Nr
51, poz. 297 ze zm.).[10] Dodatkowe
środki bezpieczeństwa zostały wprowadzone po wejściu w życie ustawy o
działaniach antyterrorystycznych z dn. 10 czerwca 2016 r. (Dz.U. z 2016 r.
poz. 904, ze zm.), w której mowa jest m.in. o współpracy "z organami,
służbami i instytucjami właściwymi w sprawach bezpieczeństwa i zarządzania
kryzysowego" (art. 4. ustawy) w celu zapewnienia ludziom maksymalnej ochrony
życia i zdrowia, a więc zapobieżenia niebezpieczeństwu o charakterze
terrorystycznym (lub zminimalizowania jego wystąpienia).
Jeśli chodzi o poszanowanie dni świątecznych w innych związkach
wyznaniowych niż w Kościele katolickim (bo to zostało szerzej wyjaśnione w
przypisie nr 7), to sprawa wygląda następująco: ustawa o gwarancjach wolności
sumienia i wyznania zapewnia takim osobom (jeśli ich święta nie są dniami
ustawowo wolnymi od pracy) prawo do uzyskania zwolnienia od pracy lub nauki,
jeśli wystąpią z taką prośbą osobiście osoby pełnoletnie lub poprzez prawnych
opiekunów - osoby niepełnoletnie (zob. art. 42 ust. 1 i 2). "Zwolnienie to
jest uwarunkowane odpracowaniem czasu zwolnienia. Jeśli odpracowanie to
następuje w dni wolne od pracy lub w ramach godzin nadliczbowych, pracownikowi
nie przysługują z tego tytułu dodatkowe wynagrodzenia (art. 42 ust. 3)."[11]
[1] "Wszystkie (...) Kościoły
są związkami religijnymi, ale nie wszystkie związki wyznaniowe są
Kościołami." - J. Cupriak, Związek wyznaniowy, [w:] Leksykon prawa wyznaniowego. 100
podstawowych pojęć, red. A. Mezglewski, Warszawa 2014, s. 586-588. Zob.
też: P. Kroczek, Prawo wewnętrzne
związków wyznaniowych w perspektywie organów władzy publicznej. Klauzule
generalne, Kraków: Wydawnictwo Naukowe 2017, s. 24-32.
[2] Zob. M. Pietrzak, Prawo wyznaniowe, Warszawa: LexisNexis Polska 2010, s. 12-14.
[3] W prawie polskim gwarancje tej
autonomii dotyczą: swobody komunikowania się wewnątrz wspólnoty kościelnej;
dostępu kościoła do środków masowego przekazu, aby pełnić swą misję; swobody
zakładania i prowadzenia własnych stowarzyszeń i organizacji, które sprzyjają
prowadzeniu misji kościoła. - Zob. J. Krukowski, Polskie prawo wyznaniowe, Warszawa: PWN 2008, s. 147-156; P.
Kroczek, Prawo wewnętrzne związków
wyznaniowych..., s. 34-51.
[4] Zob. M. Pietrzak, Prawo wyznaniowe, s. 21-54.
[5] Zob. art. 19 ust. 2 pkt. 2 Konstytucji
RP z 1997 r.; art. 8 ust. 1 Konkordatu z 1993 r.; art. 15 ust. 1-3 ustawy o
stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP. "Gwarancja konkordatowa
obejmuje zarówno sprawowanie kultu publicznego w rozumieniu prawa kanonicznego,
czyli kultu liturgicznego, jak również kultu prywatnego, czyli
pozaliturgicznego (kan. 834 KPK)." - J. Krukowski, Polskie prawo wyznaniowe, s. 139.
[6] Zob. M.P. Nr 4, poz. 51 -
oświadczenie rządowe z dn. 26 stycznia 1998 r. w sprawie Deklaracji rządu RP z
dn. 15 kwietnia 1997 r.
[7] Zob. art. 6 lit. h - deklaracji
ONZ o eliminowaniu nietolerancji i dyskryminacji; kan. 1246-1248 Kodeksu Prawa
Kanonicznego z 1983 r.; art. 9 Konkordatu. Dziś do katalogu obowiązkowych dni świątecznych w Kościele Katolickim (zobowiązujących
wiernych w porządku moralnym do uczestniczenia we Mszy Świętej i powstrzymania
się od pracy zarobkowej), prócz wszystkich niedziel, należą: Święto Narodzenia
Jezusa Chrystusa (Boże Narodzenie 25 XII), Święto Bożej Rodzicielki (Nowy Rok -
1 I), Święto Objawienia Pańskiego (Trzech Króli - 6 I), Wielkanoc, Wniebowstąpienie
Pańskie (święto ruchome - siódma niedziela po Wielkanocy), Najświętszego Ciała
i Krwi Chrystusa (Boże Ciało; święto ruchome - czwartek po uroczystości Trójcy
Przenajświętszej), Wniebowzięcia NMP (15 VIII) i Wszystkich Świętych (1 XI). Dodaktowymi
dniami świątecznymi, wolnymi ustawowo od pracy są: drugi dzień Bożego
Narodzenia (26 XII) oraz Poniedziałek Wielkanocny. Ponadto, dla ścisłości, dla
wielu niedziele nie są wolne ustawowo od pracy.
[8] Zob. art. 8 ust. 4 Konkordatu,
art. 16 ust. 1-2 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP.
[9] Bywają jednak
szczególne pogrzeby, jak np. ks. biskupa Kazimierza Ryczana w Kielcach. Owo
wydarzenie wiązało się z obecnością wielu zaproszonych gości, licznie
zgromadzonego ludu oraz ich uczestnictwem i w różnych wcześniejszych obrzędach,
prócz samego pogrzebu (stąd np. wydzielenie terenu wyłączonego z ruchu
samochodowego już na 3 dni poprzedzające sam uroczysty pogrzeb).
[10] Zob. J. Krukowski, Polskie prawo wyznaniowe, s. 141.
[11] Tamże, s. 144.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz