Patologiczne poczucie winy - cz.1.

1.      Geneza patologicznego poczucia winy

System wartości (system moralny) to podstawa dojrzałego poczucia winy.

Poczucie winy to poczucie niegodziwości, które powstaje, gdy człowiek postępuje niezgodnie z przyjętym przez siebie systemem wartości. W poczuciu winy są 3 komponenty:

1)      system wartości (baza)

2)      postawa oceniająca (zdolność oceny krytycznej swego postępowania)

3)      reakcja emocjonalna (zdolność reagowania emocjonalnego na wynik swej oceny).

Odchylenie od normy któregokolwiek z tych komponentów nie pozwala na prawidłowe ukształtowanie poczucia winy.

Dwie przyczyny braków w systemie wartości:

1)      system wartości nie został wykształcony przez:

- zaniedbanie środowiska (np. brak troski rodziców o wychowanie moralne i religijne),

- za niski poziom inteligencji (niedorozwoje: debilitas, imbecilitas),

-  z zaburzeń charakteru (psychopatia→ niezdolność do reagowania poczuciem winy);

2)      system wartości zanikł z powodu:

- choroby organicznej mózgu (nieodwracalnie),

- alkoholizmu, narkomanii (nieodwracalnie; zanik poczuć moralnych i uczuć wyższych = zespół psychodegradacji),

- mechanizmów obronnych (przez np. racjonalizację, w której poczucie winy jest jak „kwaśne winogrona”; represję – wypieranie do podświadomości przykrych treści).

Ogromnie trudno jest przyjąć na siebie obowiązek samowychowania, pracy nad sobą i pilnowania siebie.

Elementy nadmiernego poczucia winy:

1)      system wartości – jest nadmiernie nasilony przez: podwójne sumienie, dodatkowy – własny system wartości, perfekcjonizm i rygorystyczne przestrzeganie przepisów,

2)      postawa oceniająca – charakteryzuje się nadmiernym krytycyzmem (→ co prowadzi nierzadko do autoagresji), trzymaniem się sztywno litery prawa (brak plastyczności),

3)      reakcja emocjonalna – przybiera postać nadmiernej emocjonalności (żal, wstyd, poczucie winy, zagrożenia) i zniewolenia od tych emocji.

Patologia poczucia winy objawia się jako:

a)      zmniejszona lub zwiększona reakcja emocjonalna,

b)      świadome lub nieświadome poczucie winy,

c)      odroczone poczucie winy (bezpośrednio po gwałtownym wyładowaniu emocjonalnym),

d)     tłumione (które wraca ze zdwojoną siłą),

e)      masywne (jako reakcja na więcej grzesznych czynów lub nieudane całe życie).