Patologiczne poczucie winy - cz.2.

Koncepcje niedojrzałego sumienia (sumienia emocjonalnego):

·         wg Gordona Allporta – teoria sumienia przymusu

Według psychologa niedojrzałe sumienie to sumienie dziecka, które tworzy się przez przyjmowanie zasad od starszego, autorytatywnego otoczenia (rodziców, opiekunów, księży). Dziecko uczy się z kar i nagród co jest złe, a co dobre. Potem oczekuje już na nagrodę lub na naganę za dane zachowanie (własne sumienie przejmuje rolę rodziców). Dziecięce sumienie w okresie dojrzewania winno się dalej rozwinąć, by charakteryzowało się takim podejściem, w którym dane zasady, kodeks są dobrowolnie przyjęte za własne ("chcę, ale nie muszę").

·         wg Orvala Hobarta Mowrera – teoria sumienia kształtującego osobowość i stan zdrowia psychicznego

Psycholog ten mówił, że tylko człowiek posiadający sumienie dojrzałe może być zdrowy. Sumienie niedojrzałe charakteryzuje neurotyków. Powoduje u nich nerwicę - przez brak dojrzałego przeżycia własnej winy.

Psycholog apelował, by nie usuwać z psychologii i psychiatrii pojęcia grzechu.

Dojrzałe przeżywanie grzechu posiada 2 warunki:

1)      uznać swoją winę (bez usprawiedliwiania się – bez racjonalizacji),

2)      dokonać ekspiacji (zadośćuczynienia).

Aby mieć tę siłę, trzeba wzmocnić podstawę, czyli system wartości; trzeba stawiać sobie większe wymagania (pracować nad sobą).

·         wg Zygmunta Freuda (teoria rozbudowana przez przedstawicieli psychologii dynamicznej) – teoria sumienia emocjonalnego

Według niego sumienie emocjonalne to wynik niedojrzałości emocjonalnej (np. zmienność nastrojów, brak kontroli emocjonalnej, niewspółmierne reakcje na bodźce). Wynika to z braku integralności sumienia. W człowieku o takim problemie są dwa sumienia:

a)      emocjonalne (system nakazów i zakazów z dzieciństwa w super-ego, co rodzi poczucie zagrożenia, żalu, lęku przed karą, nieokreślone poczucie winy),

b)      moralne (prawdziwe sumienie) – kształtowane przez czynniki wewnętrzne.

U skrupulanta jest niejasność rozstrzygnięć moralnych, niejasność poczucia winy, obraz Boga nacechowany jest lękiem, ponadto występują trudności w podejmowaniu decyzji, poczucie rozbicia wewnętrznego.