Jerozolima i Rzym to pierwszy etap w
rozwoju chrześcijaństwa (według opisu św. Łukasza). W świętym mieście żydowskim
– Jerozolimie, umarł i zmartwychwstał Jezus Chrystus; w stolicy imperium
rzymskiego – Rzymie, umarł śmiercią męczeńską św. Piotr.
Głoszenie Ewangelii było możliwe w
różnych grupach społecznych, zwłaszcza na misjach. Do wędrowców należeli bowiem:
artyści, filozofowie, kupcy, pielgrzymi, żołnierze, niewolnicy, studenci do
wybitnych mistrzów i turyści. Wśród pokonywanych przez apostołów dróg, wydaje
się, że najtrudniejsza była podróż lądowa – pieszo lub konno.
Ideałem misjonarza–podróżnika był św. Paweł Apostoł. Urodzony w Tarsie
(Cylicja, południowe wybrzeże Azji Mniejszej), był Żydem z diaspory, a jego
rodzimym językiem była greka. Miał obywatelstwo rzymskie. Aż do mistycznego
objawienia pod Damaszkiem był żarliwym faryzeuszem, zwalczającym m.in. chrześcijan.
Po nawróceniu zaś − gorliwym apostołem pogan w Syrii, na Cyprze, w Azji
Mniejszej, Macedonii i Grecji. Zakładał wspólnoty chrześcijan (Kościoły). Poniósł
śmierć męczeńską w Rzymie (64 r.). Jednakże ekspansja Ewangelii w świecie greckim była rezultatem aktywności
misyjnej całego Kościoła i innych apostołów (nie tylko św. Pawła) oraz
tysięcznych rzesz nieznanych wiernych.
I tak: Jakub i Tomasz działali w Mezopotamii.
Pozostałe ośrodki rozwoju chrześcijaństwa, to:
·
Azja Mniejsza:
a)
Filip
i Jan Apostoł (Efez) +
b)
jego
uczniowie: św. Polikarp (biskup Smyrny, męczennik) i Papiasz;
c)
św.
Ireneusz (Ojciec Kościoła);
Pilniusz
Młodszy (namiestnik Bitynii i Pontu) w liście do cesarza Trajana napisał, że
było tam dużo chrześcijan.
·
Egipt (i międzynarodowa Aleksandria):
a)
założycielem
wspólnoty (według historyka – Euzebiusza z Cezarei) - Marek Ewangelista;
b)
były
tu gminy nawróconych Żydów i konwertytów egipskich (Kościół koptyjski);
·
Palestyna, Syria, Cylicja (Antiochia; wschodnie wybrzeże
śródziemnomorskie)
a)
Paweł
i Barnaba
b)
Piotr
(działał też na zachodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego i w Rzymie).
Następcy
św. Piotra pierwszych dwu stuleci, to:
-
4 Rzymian,
-
3 Italczyków,
-
5 Greków,
-
1 Syryjczyk,
-
Afrykańczyk (Wiktor).
·
Afryka
(w tym Kartagina):
a)
cieszyła
się dużą liczebnością Kościoła tak, jednakże ok. 180 r. trwają prześladowania
za cesarza Marka Aureliusza;
b)
wybitnym
chrześcijańskim pisarzem był Tertulian (Kartagińczyk).
Do Kościoła przystępowali ludzie wolni i
niewolnicy, bogaci i biedni, patrycjusze i filozofowie, członkowie
arystokratycznych rodów, a także z dworów cesarskich. Ewangelia przekraczała bowiem
wszelkie bariery społeczne. Chrześcijaństwo było szczególnie atrakcyjne dla
niższych warstw społecznych, ponieważ Ewangelia głosiła równość wszystkich
ludzi (Nie ma już Żyda ani poganina…- Ga
3,27−28; przypadek Onezyma, niewolnika Kolosanina Filemona, za którym wstawia
się św. Paweł - zob. Flm 16−17). Kościół głosząc ogólnoludzkie braterstwo,
zrehabilitował zarazem fizyczną pracę, którą pogardzali Grecy. Sam św.
Paweł zarabiał własnymi rękami na swe utrzymanie.
Życie
pierwszych wspólnot chrześcijańskich:
1.
Okres
katechumenatu przygotowujący do chrztu trwał nawet 3 lata (był też egzamin i wymóg
surowych wyrzeczeń).
2.
Ciężkie
grzechy skutkowały wydaleniem ze wspólnoty lub nakazem publicznej pokuty (nawet
kilkuletniej). Pokutnicy stanowili osobną grupą oczekującą na rozgrzeszenie.
3.
Spotkania
wspólnoty (na modlitwę i liturgię) były regularne (na początku w prywatnych
domach). Ustalił się zwyczaj odprawiania Eucharystii w niedzielę. Spotkania te
wypełnione były:
a)
lekturą
Biblii,
b)
„homilią”,
c)
modlitwą
(śpiew hymnów),
d)
ofiarą
Eucharystyczną (wspólny posiłek i „łamanie chleba” – początkowo przy „stole”,
potem przy ołtarzu).
Dom i rodzina
były podstawową komórką Kościoła i ogniskiem życia religijnego. Od II wieku
zaczęto budować świątynie chrześcijańskie. Wśród wybitnych biskupów byli: św.
Ignacy, św. Polikarp.
Gnoza
chrześcijańska i gnostycyzm heretycki (gr. gnosis – poznanie, wiedza):
A)
Gnoza
chrześcijańska
– wiedza Boża (znajomość tajemnic, zbawczych planów).
Dla
św. Pawła gnoza skupiała się w Chrystusie i ostatecznie prowadziła do poznania
miłości Chrystusa, przewyższającej wszelką wiedzę (Ef 3,16−19).
Dwa
bieguny gnozy chrześcijańskiej:
a)
Krzyż
Chrystusowy, otwierający się na zmartwychwstanie,
b)
Kościół,
rozumiany jako ciało Chrystusa Ukrzyżowanego i Zmartwychwstałego, dopełniającego
się w nas;
Taka
gnoza prowadziła do mistyki (kontemplacji). Doświadczali jej charyzmatycy.
B)
Gnostycyzm
Powstał
z synkretyzmu religii Wschodu i mistyki hellenistycznej. Gnostycyzm był starszy
od chrześcijaństwa. W łonie chrześcijaństwa (II w.) spowodował bardzo
niebezpieczny kryzys. Gnostycy próbowali rozwiązać problemy dotyczące:
-
stworzenia świata,
-
początków zła,
-
uszczęśliwienia człowieka.
Był też tzw. gnostycki dualizm: Bóg i
dobro przeciwstawione złu i materii. Wyzwolenie od zła, według gnostyków, to
wyzwolenie od materii, które mogli osiągnąć tylko wtajemniczeni (tj. posiadający
ową tajemną wiedzę - gnosis). Była to
próba przetworzenia wiary w wiedzę.
Obok gnostycyzmu występował millenaryzm – oczekiwanie rychłej
paruzji i 1000-letniego panowania Chrystusa na ziemi.
Dualistyczny gnostycyzm spowodował
tendencje zmierzające do potępiania instytucji małżeństwa (w tym konieczności
oczyszczania się po współżyciu małżeńskim) oraz wywyższania dziewictwa. W
drugiej połowie II wieku pisarze
chrześcijańscy stanęli w obronie wartości małżeństwa, godność rodzicielstwa i
miłości małżonków (jako sakramentalnego znaku miłości Chrystusa do Kościoła). O
dziewictwie pisali zaś, że jego uzasadnieniem jest życie kontemplacyjne i
mistyczne zjednoczenie z Chrystusem.
Literatura
chrześcijańska:
Po kilkudziesięciu latach ustnego
głoszenia Ewangelii dążono do utrwalenia jej na piśmie (nauki Chrystusa i
apostołów). Na początku objaśnienia Starego Testamentu były czynione metodą
rabinistyczną. Nowością był fakt, że autor wykazywał spełnienie w Jezusie
Chrystusie proroctw starotestamentalnych.
Prócz Ewangelii i listów apostolskich
pojawiły się też teksty, m.in.:
-
Klemensa Rzymskiego,
-
Ignacego Antiocheńskiego,
-
Polikarpa ze Smyrny,
-
Papiasza.
Ich
pisma były dla wewnętrznego użytku Kościoła.
Potem były pisma apologetyczne św. Justyniana.
Chrześcijanie są w nich przedstawieni jako najlepsi obywatele Rzymu i
autentyczni dziedzice cywilizacji grecko-rzymskiej. Chrystianizm jawi się jako
kolejny etap po hellenizmie.
Św. Ireneusz (pochodzący ze Wschodu,
Azji Mniejszej; misjonarz na Zachodzie, w Galii; uczeń św. Polikarpa, który z
kolei był uczniem św. Jana apostoła) to najwybitniejszy polemista II wieku,
„ojciec” teologii chrześcijańskiej, autor dzieła przeciw gnostykom - Adversus haereses (5 ksiąg). Jest on
głębokim oryginalnym teoretykiem chrześcijańskiego planu zbawienia. Według św.
Ireneusza tradycja Kościoła zawiera ciągłość apostolskiego przekazu, a jej
nosicielami są wszyscy wierni, zaś zewnętrznym znakiem – sukcesja apostolska.
*
Tekst ułożony na podstawie książki ks. prof. Daniela Olszewskiego "Dzieje
chrześcijaństwa w zarysie".
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz