Filozofia Boga - cz.7.

Problemy z Bożą wszechmocą

Próbowano przedstawić argumenty (w tym dowody) za istnieniem Boga, mówiąc np. o:

• problemie zła
• paradoksie impotencji.

W pierwszym problemie chodzi o to, że uważano, iż wszechmocny Bóg, który zrobiłby wszystko dla czynienia dobra, nie może istnieć, bo wtedy nie istniałoby zło. Odpowiedź na ten problem może być następująca: Bóg wypełnia swoją obecnością od środka i przemienia, poprzez Zmartwychwstanie Chrystusa, cierpienie i wszelkie zło (zob. Moltmas O Bogu ukrzyżowanym). Uczestniczenie w czyimś cierpieniu, milczące, jest o wiele trudniejsze niż najmądrzejsza teodycea.

A. Gesché w książce Zło mówi, że są rodzaje teodycei, które są bezbożne. Tylko sam Bóg może się usprawiedliwić wobec faktu zła.

W drugim problemie mówi się o tym, że jeśli wszechmocny Bóg nie może łamać praw logiki, to nie istnieje, gdyż nie może np. stworzyć kamienia, którego nie uniesie, bo wtedy nie byłby wszechmocny. Argument ten traci moc w założeniu niezmienności Boga.

Plantinga (Bóg, wolność, zło) mówi, że Bóg może tylko to, co jest możliwe.

Problemy z Bożą wszechwiedzą

Próbowano przestawić argumenty (w tym dowody) za nieistnieniem Boga, w tym argument z wolnej woli, w którym uważa się, że wszechwiedzący Bóg zna całą przyszłość, w tym także działania ludzi i ma plan. Uważa się więc, że przyszłość jest zdeteminowana, co stoi w sprzeczności z koncepcją wolnej woli. Odpowiedzią na ten argument jest pogląd zwany kompatybilizmem – Bóg współuczestniczy z człowiekiem w jego wyborach wolności. Kompatybilizm głoszony w sensie teistycznym twierdzi, że Bóg będąc pierwszą przyczyną wszystkich rzeczy, zdarzeń i procesów, jest też ostatecznym czynnikiem determinującym człowieka, lecz to nie niszczy autentycznej ludzkiej wolności. Bóg bowiem nie tylko określa, co zacznie i przestanie istnieć, lecz także determinuje modus wszystkich wydarzeń, a w tym i to, czy pewne zdarzenia są wolne, czy nie. Gdy ludzki podmiot spełnia wolne akty, to jednocześnie Bóg współdeterminuje każdy taki akt i w ten sposób zapewniona zostaje ludzka wolność oraz kontrola ze strony Boga (S. Judycki).

Teizm klasyczny, panteizm i panenteizm

Panteizm to utożsamianie Boga ze światem. Panteiści uważają, że jest tylko jedna substancja, która istnieje – boska. A zatem świat jest tu Bogiem, Absolutem, który tłumaczy sam siebie. Panteiści kładą więc nacisk na immanencję Boga. Pogląd ten popierali stoicy, m.in. B. Spinoza.

Panenteiści mówią: Wszystko w Bogu. Świat rozumieją jako ciało Boga + coś jeszcze. Według Whitcheada Bóg ma trzy natury. Pogląd panenteistyczny to odpowiedź na panteizm i teizm klasyczny.

Panenteiści mówią, że panteizm świetnie obrazuje immanencję Boga, ale nie radzi sobie z transcendencją. Radzi sobie z nią teizm klasyczny, który podkreśla transcendencję Boga. Jednakże teizm klasyczny nie radzi sobie z immanencją (nie podkreśla jej). Natomiast panenteizm radzi sobie zarówno z immanencją, jak i transcendencją Boga.