Ideał męczeństwa w świetle 2 Mch - cz.2.

Męczeństwo rodzeństwa i ich matki

Ważne miejsce w tradycji męczeństwa zajmuje matka i jej 7 synów zamordowanych za Antiocha IV Epifanesa (2 Mch 7,1-42). Opowiadanie stanowi, jak w przypadku historii śmierci Eleazara, wyidealizowaną i rozwiniętą literacko relację, opartą na zdarzeniach rzeczywistych, tj. prześladowaniach na tle religijnym, podczas których nie szczędzono kobiet ani dzieci. Natchniony autor 2 Mch ukazał, że kobieta i jej synowie byli również gotowi umrzeć za Prawo. W narracji drugiego opowiadania o męczeństwie wkład autora jest bardziej widoczny. Bohaterska postawa męczenników została skontrastowana z okrucieństwem tyrana, który obcinał języki, ściągał skórę z głowy razem z włosami, obciął końce członków, a potem resztę ciała smażył na patelni – wszystko zaś na oczach pozostałych, jeszcze nie zabitego rodzeństwa torturowanego i jego matki.

Teologiczny aspekt opowiadania (pozytywne skutki heroicznej śmierci)

Opisane w 2 Mch męczeństwo sprawiedliwych miało wzbudzić u słuchacza bądź czytelnika uczucie żalu. Sprawiedliwi, którzy giną w słusznej sprawie są pozornie przegrani – mają przed sobą bowiem perspektywę zmartwychwstania (7,9-11; 12,44; 14,46) i dalszego dobrego działania w postaci wstawiania się w niebie za żywymi (15,12). Ponadto autor księgi wyraził prawdę, iż ofiary przebłagalne za grzechy zmarłych są dozwolone, a nawet pożądane (12,39-45).

W słowach skierowanych przez braci do króla przed ich śmiercią narrator uwidacznia następujący rozwój myśli:

1. sprawiedliwy raczej umrze niż zgrzeszy (2 Mch 7,2), a Bóg go uniewinni (2 Mch 7,6; Pwt 32; 36);
2. Bóg wskrzesi go i ożywi (2 Mch 7,9);
3. Sprawiedliwi otrzymają odnowienie ciała (2 Mch 7,11);
4. Oprawca-grzesznik nie zmartwychwstanie do życia (2 Mch 7,14);
5. Zamiast tego Bóg go ukarze (2 Mch 7,17);
6. Podobnie jak sprawiedliwy cierpi z powodu swoich grzechów, cierpieć będzie i grzesznik (2 Mch 7,18-19);
7. Śmierć świętych ma wartość przebłagalną (2 Mch 7,37-38).

W ten sposób natchniony autor sformułował swoistą teologię męczeństwa i zmartwychwstania sprawiedliwych.

Warta podkreślenia jest postawa i słowa (7,20-29) matki zamordowanych. Jej wiara w zmartwychwstanie opiera się na słowach Mojżesza, przekazanych w Pwt 32,36 (por. 2 Mch 7,6) i na wszechmocnym działaniu Boga w stworzeniu, zwłaszcza na cudzie, jakim jest zrodzenie dziecka w łonie matki (7,22-23).

Jeśli chodzi o tematykę zmartwychwstania przywołaną w temacie męczenników, to warto podkreślić, że w 2 Mch pojęcie zmartwychwstania wykracza poza pojęcie przywrócenia do życia narodu (Iz 26,19) albo wyleczenia ze śmiertelnej choroby (Hi 19,26-27). Oznacza mianowicie przywrócenie do życia ciała i jego członków po śmieci (7,11.23).

Postawa męczenników przynosi błogosławione owoce: Ostatni z braci męczenników prosi Boga, aby przyjął jego śmierć jako wynagrodzenie za grzechy narodu (2 Mch 7,38). Świadectwo jednego procentuje promieniowaniem heroiczną postawą na innych. Męczeństwo 7 braci i ich matki (7,1-41) ukazuje skutki oddziaływania przykładu Eleazara (6,28). Akt mężnego oddania życia przez nauczyciela Prawa nie był więc daremny. W tradycji chrześcijańskiej Eleazar uchodzi za „mistrza” owych 7 braci i wraz z nimi jest czczony jako męczennik ST.

W obu opowiadaniach nie podaje się ani czasu, ani miejsca zdarzenia, co uniwersalizuje tematykę i koncentruje uwagę czytelnika (pierwotnie słuchacza Słowa Bożego) na przesłaniu wydarzeń.

Zarówno obecność króla, dialogi, jak i forma narracji, a także liczba 7 (oznaczająca doskonałość i pełnię) mogą mieć retoryczny charakter.

Osobisty udział króla w opisie II męczeństwa 8 osób sugeruje, że miejscem męczeństwa była stolica – Antiochia.

Natchniony autor 2 Mch wygłasza apologię męczeństwa powołując się na argumenty teologiczne. Okrutna śmierć 7 braci i ich matki, a także Eleazara pozwala mu wyjaśnić nagłą odmianę losu Żydów, ponieważ ich męczeństwo skłoniło Boga do zatrzymania kary (7,28). Było więc ekspiacyjne.

Na marginesie:

Długie i uroczyste przemowy poddawanych torturom wydają się mało prawdopodobne. Potęgują jednak powagę całej księgi. W mowach męczenników autor streścił prawdę wiary w jedynego Boga, opiekuna Izraela i sędziego ludzkich grzechów. Męczennicy wyrażają również niesłabnącą nadzieję na życie wieczne. Wiara w zmartwychwstanie daje męczennikom pewność, że życie, które oddają dla Boga za wierność Jego Prawu, zostanie im przez Niego przywrócone.