Choć autor ostatniej ewangelii kanonicznej
nie podaje swego imienia wprost i pozostaje anonimowy, przypisuje się ją św.
Janowi (nie koniecznie jednemu z Dwunastu apostołów) lub tajemniczemu umiłowanemu uczniowi Jezusa. Świadectwa
wewnętrzne wskazują, że był Judejczykiem, pierwotnie uczniem Jana Chrzciciela, być
może pochodzącym ze środowiska jerozolimskiego, a ponadto znajomym bądź krewnym
arcykapłana (J 18,16). Cześć egzegetów uważa, że ewangelię mógł napisać naoczny
świadek ukrzyżowania Jezusa (J 19,35). Świadczą o tym szczegóły chronologiczne
i topograficzne dotyczące działalności Nauczyciela z Nazaretu oraz wybijająca
się w stylu i ujęciu Dobrej Nowiny niezależność natchnionego autora względem
synoptyków. Ponieważ tekst ewangelii powstawał w dość długim czasie i materiał,
który posłużył do jego budowy, był niejednolity, rozważa się też hipotezę, że
najstarsza część tekstu ewangelii[1]
pochodzi od Jana apostoła, zaś opracowanie i kompozycja od jego ucznia bądź
uczniów ze szkoły Janowej. Tekst mógł być również sporządzony przez skrybę (np.
Prochora – sekretarza Jana na wyspie Patmos).
Zdaniem większości współczesnych biblistów czwarta ewangelia
została napisana prawdopodobnie w Efezie, pod koniec I wieku (lata 85−90 lub
późniejsze). Przyjmuje się, że jej tekst zaczął się kształtować w środowisku
palestyńskim, ale ostateczna forma powstała już poza nim. Pewne jest, że miało
to miejsce w środowisku hellenistycznym. Ewangelia
wg św. Jana skierowana była do ludzi wywodzących się z kręgu judaizmu, ale
i odbiorców, którzy nie mieli styczności z religią żydowską.
W stosunku do wcześniejszych trzech ewangelii
(synoptycznych) tekst wyróżnia się stylem (z wpływami hellenistycznymi i
żydowskimi); jest inną wersją tej samej tradycji. Działalność Jezusa trwa nie
rok, lecz 2−3 lata. Tekst zawiera opis znanych już 3 znaków (we wcześniejszych ewangeliach było
ich 29), a ponadto 4 inne: znak na weselu w Kanie, uzdrowienie chorego przy
sadzawce, wskrzeszenie Łazarza oraz uzdrowienie chromego od urodzenia
(nieopisane u synoptyków). U Mateusza, Marka i Łukasza Jezus naucza w
przypowieściach lub wygłasza krótkie katechezy, u Jana zaś występują 4 dłuższe
mowy Nauczyciela z Nazaretu (z 3 alegoriami). Taka budowa i narracja tekstu sprawiają,
że jego rytm jest wolniejszy. Autor posługuje się często formą dialogu,
rozbudowanymi opowiadaniami, a także ironią i nieporozumieniem. Zamiast
dualizmu horyzontalnego charakterystycznego dla synoptyków, w czwartej ewangelii
występują kontrasty: światłość – ciemność, ciało – duch, świat – niebo, wiara –
niewiara. Ponadto natchniony autor wiele miejsca poświęca zagadnieniu śmierci
Jezusa, która stała się Jego wywyższeniem (J 3,14; 8,12; 12,32.34). Ogólnie
można powiedzieć, że w czwartej ewangelii obrazowanie jest rozbudowane, a
słownictwo wieloznaczne.
Pod względem formalnym autor tekstu operuje 1011
terminami, z czego 416 ma zabarwienie teologiczne (zgodnie z wczesną tradycją
chrześcijańską). Wyselekcjonowany, niewielki zasób słownictwa ma jednak
charakter kultowy i pochodzi ze Starego Testamentu. Powszechnie przyjmuje się,
że oryginał ewangelii był sporządzony w języku greckim, choć wskazuje na
koloryt semicki. Popularne są alegorie, takie jak: woda żywa, światłość świata, życie. Natchniony autor podkreśla
szczególnie Osobę Chrystusa. Tekst jest swoistą apologią Jezusa jako Syna
Bożego (J 20,31), nakreśloną z wielkim talentem literackim i teologiczną głębią.
Ponadto przypuszcza się, że poprzez swój tekst narrator najprawdopodobniej [chciał] przeciwstawić się pewnym odmianom gnozy i
doketyzmu, których zwolennicy zaprzeczali istnieniu pierwiastka ludzkiego w
Chrystusie i negowali Jego ludzką naturę.[2]
Ewangelia
wg św. Jana
podkreśla relację miedzy Synem a Ojcem oraz miłość Boga do ludzi. Kwintesencją
całego przekazu Dobrej Nowiny stanowi zdanie: Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby
każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne (J 3,16). Obrazowanie w czwartej ewangelii ma
charakter niezwykle duchowy, ukazując misterium Boga objawionego w Jezusie
Chrystusie.
[1] Tzw. Księga
znaków: od opisu powołania uczniów do J 21.
[2] P. Porębski, Ewangelia wg św. Jana [w:] forum portalu
katolickiego www.katolicki.net – tekst opublikowany dn. 02.01.2011 r.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz