Filozofia osoby - cz.2.

Zapoczątkowany pod koniec XIX wieku filozoficzny nurt zwany personalizmem zaczął stawiać osobę ludzką i jej problemy w centrum zainteresowań. Na początku XX wieku myśliciele zwani relacjonistami problematykę osoby ujmowali w kategoriach relacji, a więc i dialogu. Dialog stanowi szczególny rodzaj komunikacji w relacjach międzyosobowych. Najpiękniej jest, gdy zdolność przyjmowania i przekazywania treści jest wzajemna, świadoma i dobrowolna. Dialog międzyosobowy nie jest tylko werbalny. To, co składa się na całokształt życia osobowego człowieka (a więc język, wiedza, życie moralno-religijne itp.) - wszystko to nosi w sobie znamię dialogu międzyosobowego. Stąd dialog taki stanowi twórczą wartość.

Istotą miłości osobowej (według św. Tomasza z Akwinu) jest chcieć dobra dla drugiego (velle alicui bonum). Oznacza to pragnienie i pomaganie drugiemu, by ten mógł osiągać to, co jest potrzebne dla jego pełnego, osobowego rozwoju (integralnego). Stąd można rzec, iż każdy prawdziwy dialog osobowy jest zapoczątkowaniem miłości. Dodatkowo, chcąc dobra dla drugiego pośrednio chcemy dobra dla samych siebie. Dochodzi do wzajemności. Osoba miłowana staje się większym dobrem dla tego, kto ją miłuje, a poprzez rozwój osobowy ona sama otwiera się jeszcze bardziej na miłość i zaczyna głębiej miłować (odpowiadać miłością na miłość). Miłość jest zatem najwyższą formą dialogu. Wzorem mistycznego dialogu miłości jest Bóg w tajemnicy Trójcy Świętej – trwający w dynamicznym dialogu Trzech Osób Boskich. Dialog i miłość stanowi w Bogu jedność i wyraz pełni życia. Dlatego również i człowiek tylko w klimacie dialogu i miłości może w pełni kształtować swoją osobowość. Oczywisty staje się więc podkreślany przez Jezusa Chrystusa dialog życia - przykazanie miłości. Przykazanie to podkreśla ludzką godność i wartość, wskazuje na normę myślenia i postępowania względem siebie i innych. Daje pozytywny program na wieczność.

Człowiek jest zdolny do przekraczania samego siebie oraz do transcendencji otaczającej go rzeczywistości. Przejawami transcendencji człowieka wobec świata jest jego zdolność do umysłowego poznania, zdolność do miłości, zdolność do wolności, godność i podmiotowość wobec prawa (które winno mieć na uwadze dobro człowieka, a równocześnie nie powinno być tworzone przeciwko niemu). Osoba spełniająca czyn spełnia w nim siebie, zwłaszcza wtedy, gdy pełni go w sposób świadomy i dobrowolny. Ten rodzaj aktywności nazywa się autotranscendencją, która w istotny sposób decyduje o byciu sobą osoby. Jeśli bowiem człowiek sam o sobie stanowi (realizuje czyny świadome i dobrowolne) to równocześnie niejako autodeterminuje się (mówimy, że decyduje). Owo autodecydowanie to realizowanie autotranscendencji, która posiada dwie warstwy: element statyczny i element dynamiczny. Elementem statycznym jest samoposiadanie, które oznacza, że człowiek należy do siebie, doświadcza posiadania siebie. Elementem dynamicznym jest samopanowanie, które polega na tym, że człowiek ma władzę nad sobą, jest panem siebie, może sobą kierować (decydować, wybierać).