Nieszpory Ludźmierskie J. K. Pawluśkiewicza

Jan Kanty Pawluśkiewicz urodził się 13 października 1942 roku w Nowym Targu na Podhalu. Jest nie tylko kompozytorem, pianistą, aranżerem, ale i malarzem[1]. Ukończył Państwową Szkołę Muzyczną w klasie fortepianu (1960) oraz Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej (1969). Razem z Markiem Grechutą był współzałożycielem kabaretu Anawa. Piosenki Pawluśkiewicza nagradzano na Studenckim Festiwalu Piosenki oraz KFP w Opolu (Nagroda Główna 1977 r.). Jest też autorem muzyki teatralnej, musicalowej (Szalona lokomotywa), operowej (Kur zapiał), symfonicznej i religijnej (Nieszpory Ludźmierskie). W 2009 r. ukazała się płyta Radość miłosierdzia, będąca rejestracją prawykonania utworu zamówionego przez Filharmonię Poznańską, z okazji uczczenia trzydziestolecia pontyfikatu Jana Pawła II.

Pawluśkiewicz inspiracje czerpie z jazzu, muzyki barokowej, neoromantycznej i dwudziestowiecznej. Dużą wagę przywiązuje do tekstu słownego. Jego dzieła wyróżnia melodyka oparta na ciekawej harmonii, żywa rytmika, wysmakowana aranżacja oraz instrumentacja.

Jednym z najbardziej rozpoznawalnych dzieł Jana Kantego Pawluśkiewicza są Nieszpory Ludźmierskie – oratorium skomponowane w 1992 r. do słów Leszka Aleksandra Moczulskiego. Nazwa pochodzi od miejscowości Ludźmierz, znajdującej się 3 km na zachód od Nowego Targu (na drodze do Czarnego Dunajca[2]).

Nieszpory należą do nabożeństw pozamszalnych, odprawianych po zachodzie słońca.

Kompozycja liczy 19 części. Są to pieśni w formie psalmów (śpiewanych w partiach solowych i z chórem):

1. Matko Boska Ludźmierska
2. W Loretto i w Gorcach
3. Psalm Na otwarcie oczu
4. Tyś miłosierdzia Pan
5. Psalm Na wyjście (Pękł, pękł smok)
6. Psalm skruchy
7. Psalm O Jeruzalem
8. Psalm 68 (Góry Baszanu)
9. Psalm 75 (Pyszni się, pyszni)
10. Psalm Wieczorny
11. Psalm (Z listu św. Pawła)
12. Psalm 37 (Nie gniewaj się na łotra)
13. Psalm 100 (Chwalcie Pana z mocą)
14. Psalm 120 (Za długo w Meszeku)
15. Psalm 66 (Kazałeś, kazałeś)
16. Psalm 64 (Zwyciężył prawość)
17. Psalm 60 (Nie zwyciężą świata)
18. Błogosławmy Panu
19. Matko Boska Ludźmierska

Tekst Nieszporów… − w języku polskim (tylko w części 3 pojawia się fragment w języku łacińskim). Klamrę  kompozycyjną tworzy modlitwa do Matki Boskiej Ludźmierskiej. Notacja dzieła − tradycyjna (podobnie tradycyjne są środki muzyczne).

Muzyka jest różnorodna. Na tle brzmienia klasycznego, słychać elementy folkloru góralskiego, muzyki orientalnej, tradycyjnej kościelnej, a także partie chorałowe. Muzyka ma charakter modlitewny (ale są odmienne nastroje w psalmach: pochwalnych, mądrościowych, błagalnych czy w hymnie o miłości z 1 Kor 13). Główną Adresatką modlitw jest Matka Boża (stąd fragmenty różnych modlitw maryjnych i litanii – zaadoptowanych przez poetę).

Orkiestra towarzyszy głosom w psalmach intymnych i kontemplacyjnych. Pełne tutti i dynamika forte występują we fragmentach podkreślających dramatyzm i grozę (np. Pękł smok). Kompozytor często stosuje polimetrię (zmienne metrum w obrębie jednej części).

Dzieło trwa blisko godzinę.

W 1993 r. Nieszpory Ludźmierskie zdobyły I nagrodę na Festiwalu Twórczości Filmowej.

---

[1] Stosuje technikę żel-art. Polega ona na nakładaniu tysięcy kropek żelowymi długopisami.

[2] Pierwsza wieś od Nowego Targu. Stacja kolejowa Nowy Targ Fabryczny. Droga 957.